مروری کوتاه بر نقش مددکاران اجتماعی در مورد مراجعان مبتلا به بیماری ایدز

خانمی حدود ۴۰ ساله با وضعیتی اسفناک و شرایطی سخت است؛ انسان را به فکر وا می­ دارد. صورتی درد کشیده و اندامی که معلوم نیست در کدامین فراز و نشیب زندگی چنین آسیب دیده است. وقتی از نامش می­پرسم به آرامی خود را پروین می­ نامد. وقتی دقیق به چشمانش نگاه می­کنم، ناامیدی در چشمانش هویداست. او می­ گوید مثبت (HIV) است. نادانسته مبتلا شده است و همه سرمایه­ های خود همچون پدر، مادر، دوستان، اقوام و محیط اجتماعی خود را از دست داده است و طرد اجتماعی و انزوای اجتماعی را به شدیدترین گونه در حال تجربه است، حتی کادر درمان و پزشکان نیز گاهی بدون قضاوت او را نگاه نمی­ کنند و درمان او با سختی انجام می­ گیرد. پروین تنها یک بیمار از هزاران بیماری است که طرد و انزوای اجتماعی را پس از ابتلا به ویروس اچ آی وی تجربه می­ کند و بیش از رنج بیماری، آزارهای اجتماعی او را تحت فشار قرار می­ دهد.

حرفه مددکاری اجتماعی از جمله رشته­ های یاورانه است که با رویکردی اجتماعی به موضوع بیماران مبتلا به ایدز می­ پردازد و به دنبال انگ ­زدایی و کاهش طرد اجتماعی از این بیماران است.

در تعریف جهانی که در سال ۲۰۱۴ از حرفه مددکاری اجتماعی ارائه شده است، چنین می­ گوید: «مددکاری اجتماعی یک حرفه کاربردی و رشته تحصیلی اجتماعی دانشگاهی است که توسعه و تغییر اجتماعی، انسجام اجتماعی و توانمندسازی و آزادی افراد را تسهیل می­نماید. اصول عدالت اجتماعی، حقوق بشر، مسئولیت جمعی و احترام به تفاوت­ها در مددکاری اجتماعی اساسی هستند و حرفه مددکاری اجتماعی، با تکیه بر علوم اجتماعی، علوم انسانی و دانش بومی، افراد و ساختارها را در مقابله با چالش­ های زندگی و ارتقاء رفاه و به زیستن درگیر می­ کند.»

مددکاران اجتماعی با تکیه بر توانایی­ها و ارزیابی تخصصی، علمی، حرفه ­ای و همراه با بررسی تاریخچه بیماران سعی می­ کنند تا مراجعان را در جهت ایجاد تغییرات مطلوب یاری دهند.

در این حوزه تأکید مددکار اجتماعی بر توانمندی­های مراجع می­ باشد و از این رهگذر به هدایت، ایجاد انگیزه، حمایت­بخشی و اطمینان دادن به مراجعان در موقعیتی که قرار گرفته­ اند می­ پردازد. در این راستا، فعالیت­های مرتبط در حوزه فردی همچون مشاوره فردی، ایجاد گروه­ های درمانی و فعالیت­های اجتماع­ محور به منظور افزایش آگاهی­ های جمعی به عنوان توانمندی­ های حرفه مددکاری اجتماعی محسوب می­ شود که در کیفیت زندگی مبتلایان کارآمد است.

از سوی دیگر، مددکاران اجتماعی باید به عنوان پل ارتباطی بین مراجع، منابع اجتماعی و امکانات موجود در جامعه باشند. در این راستا، شناخت فضاهای ارائه خدمات به بیماران باید مورد نقد و بررسی قرار گیرد و موفقیت مددکار اجتماعی در این حوزه منوط به ارتباط حرفه­ ای و موثر او با دیگر سازمان­هاست.

ایجاد سرمایه اجتماعی در رابطه با خانواده، دوستان، متخصصان در جهت پذیرش بیمار و حل مشکلات نیز به این ارتباط صحیح و مناسب بستگی دارد. از این روی، برقراری ارتباط صحیح و آموزش چگونگی ایجاد ارتباط در بین مراجعان از اهمیت به سزایی برخوردار است.

بنابراین، مددکار اجتماعی هم در جهت آموزش برای خود مراجعان، و هم برای خانواده و جامعه باید فعالیت ­کند و با حضوری پررنگ در این فضا می ­تواند از بروز بسیاری از مشکلات پیشگیری نماید و با آموزش در سطح جامعه به برچسب­ زدایی پرداخته تا بدین شیوه داغ اجتماعی (Stigma) نسبت به چنین بیماران و این بیماری که بسیاری از مردم نسبت به آن واهمه و ترس غیرطبیعی دارند کاهش یابد و با کاهش یافتن این موضوع می­ توان شاهد بهبود کیفیت زندگی و افزایش حضور اجتماعی در چنین مراجعانی باشیم.

همچنین مددکاران اجتماعی می­ توانند به تشکیل گروه با بیماران و خانواده­ های آن­ها بپردازند. بیماران و خانواده ­ها در گروه امکان تبادل اطلاعات و تجربیات و معرفی منابع و امکانات موجود را خواهند داشت و به یکدیگر می­ توانند کمک کنند. همچنین در فرآیند کار گروهی، کاهش استرس و اضطراب را شاهد خواهند بود چرا که در زمانی که آن­ها مشاهده می­ کنند افراد دیگری نیز با این مشکل مواجه هستند احساس تنهایی نخواهند کرد.  همچنین مددکاران اجتماعی با مراجعانی که به تازگی از نتیجه آزمایش مثبت خود اطلاع یافته ­اند نیز باید کار کنند. مددکار اجتماعی با رعایت اصل رازداری حرفه­ ای و با رویکرد همدلانه به مراجع کمک می­ کند تا با واکنش­ های روانی که در نتیجه شنیدن مثبت بودن آزمایش است به صورت بهتری مقابله کند و از اتفاقات ناگواری همچون خودکشی این بیماران پیشگیری حرفه­ ای نماید.

منابع مورد استفاده:
زائری لطف،حسن؛ پیشکار،سمیه. فصلنامه اصلاح و تربیت، سال دهم، شماره۱۱۸

Definition of Social work (2014). Available at
www.ifsw.org/what-is-social-work/global-definition-of-social-work/