یادداشت یک مددکار اجتماعی با محوریت برنامۀ شب دهم فروردین “عصر جدید” | «نه» به حقوق انسانیِ افراد دارای معلولیت

برنامۀ شب دهم فروردین احسان علیخانی « نه» به حقوق انسانی افراد دارای معلولیت
نویسنده: فاطمه جعفری؛ کاندیدای دکتری تخصصی مددکاری اجتماعی

برنامۀ «عصر جدید» آقای احسان علیخانی چند شبی است که به مناسبت ایام نوروز هر شب از تلویزیون پخش می‌شود. برنامۀ دهم فروردین آن به مثابۀ نمونه ­ای از نقض حقوق افراد دارای معلولیت دست کم برای جامعۀ مددکاری اجتماعی و جامعۀ حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، می­ تواند محلی از اعتراض و به بیان مددکاری اجتماعی محلی برای مدافعه (از جمله مدافعه های مددکاری اجتماعی جمایت از افراد دارای معلولیت زمانی است که کرامت انسانی آنها نادیده گرفته شده است) باشد، اما این گونه­ نیست چون به نظر می‌رسد جامعۀ مددکاری اجتماعی در صداسازی و مدافعۀ گروه‌هایی از جمعیت مورد هدفِ خود که نیازمند حمایت اند سکوت کرده است و بدین شکل نتوانسته در ایفای نقش مدافعه که یکی از مهمترین وظایف مددکاری اجتماعی در حوزۀ کار با افراد دارای معلولیت است قوی عمل نماید، از همین روست که شواهدی از نقض حقوق انسانی افراد دارای معلولیت تکرار می‌شود.

در ادامه مروری بر آیتمی از برنامۀ دهم فروردین عصر جدید آقای احسان علیخانی می‌کنیم.

مرد جوانی تحت عنوان استعداد بازیگری وارد صحنه می‌شود­، هرچند از ابتدا استعداد اصلی او تحت این عنوان مشخص نیست، او تحت این واقعیت که فردی است که طی تصادف قدرت تکلم خود­ را از دست داده است و حالا به سختی صحبت می‌کند همه را تحت تأ­ثیر قرار می‌دهد و در پایان عنوان می‌کند که اساساً اینها همه یک بازی بوده و چنین ناتوانی در کا­ر نیست­. واکنش همگانی داورها به جز یک داور (خانم رویا نونهالی) و تماشاچیان به این نمایش جالب توجه است­؛ داورها، آقای احسان علیخانی و­ تما­شاچیان همه او را تشویق می‌کنند و حتی دو داور یعنی آقای آریا عظمی نژاد (نمایندۀ جامعۀ موسیقی) و آقای امین حیایی (نمایندۀ دنیای هنر بازیگری) به احترام او می‌ایستند و تنها شاید جملۀ  خانم رویا نو­نهالی خطاب به مرد جوان که می‌گوید: «شما نمی‌توانید با روح آدم‌ها در عرصۀ بازیگری بازی کنید و با قصۀ معلولیت شروع کنید.»، کمی آدم را قانع می‌کند که ما با فروپاشی فرهیختگی­ روبرو نیستیم، هرچند آقای احسان علیخانی تحت این عنوان که می‌تواند نقش وکیل مدافع­ را برای شرکت کنندگان داشته باشد تمام کوشش خود را می‌کند که در برابر رأی قرمز و مخالفت خانم رویا نو­نهالی مقاومت کند.

قصۀ اصلی قصۀ علیخانی، داورها و شرکت کنندگان و تماشاچیان نیستند، قصۀ اصلی جریانی است که در جامعه جاری است و­ به نظر می رسد نفس­ کرامت و حقوق انسانی در کنه اندیشه ما نهادینه نشده است و مفهوم مرکزی تبعیض از هر جنس آن اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مانند آن یکی از مفاهیم مرکزی رفتارهای اجتماعی شده است و از سوی دیگر ساختارهای ما نیز ضد کرامت انسانی عمل می‌کنند، جایی که صدا و سیما و رسانه ها مأموریت خویش را در گسترش حقوق انسانی افراد دارای معلولیت از دست می دهد و به جای آنکه در جهت آشنایی مردم با گروههای اصلی بکوشند چنین برنامه هایی که ضد قانون جامع حمایت از حقوق معلولین است ساخته می شود، آن هم در شرایطی که افراد دارای معلولیت در ایران انواع تبعیض ها را تجربه می کنند و نسبت به سایر گروه ها فقر گسترده تری را تجربه می کنند و از حقوق انسانی به  اندازۀ سایر گروه ها بهره نمی برند.

اینکه از نوع گویش، حرکت و سایر شرایط ویژۀ انسان­ها بخواهیم برا­ی خنداندن خود و دیگران بهره ببریم خود نشانی از فقر سواد­ نسبت به حقوق افراد دارای معلولیت­ در ایران و به معنای دیگر­ کاستی در درک عمیق «حقِ بر کرامت انسانی» است و نشانی از اینکه رویکرد ما به افراد دارای معلولیت کماکان یا «جهت گیری پزشکی» و یا «جهت گیری خیریه ­ای» و نه جهت گیری حقوق انسانی است. در پایان تنها به مادۀ هشتم کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت که تأکید بر آگاه سازی دارد ارجاع مستقیم و کامل می شود.

ماده ۸ : کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت

آگاه سازی

۱. دولتهای عضو متعهد می گردند:

الف) افزایش آگاهی در تمامی جامعه از جمله در سطح خانواده در مورد افراد دارای معلولیت ارتقاء داده و احترام و منزلت افراد دارای معلولیت را پرورش دهند؛

ب) با اقدامات کلیشه ای­، جانبدارانه و مضر مرتبط با افراد دارای معلولیت از جمله آن دسته از مواردی که بر مبنای جنسیت و سن می باشد در تمامی حوزه های زندگی مبارزه نمایند؛
پ) آگاهی در مورد ظرفیت­ها و مشارکت افراد دارای معلولیت را ارتقاء بخشند.

۲. تدابیر نیل به این هدف عبارتند از :

الف) آغاز و حفظ جریان آگاه سازی عمومی موثر­، طراحی شده جهت :
(i) پذیرش حقوق افراد دارای معلولیت؛
(ii) ارتقاء ادراک مثبت و آگاهی­های اجتماعی بیشتر نسبت به افراد دارای  معلولیت؛
(iii)  ارتقاء مهارت­ها­، شایستگی­ ها و توانایی­های افراد دارای معلولیت و مشارکت آن­ها در محیط کار و بازار کار؛
(ب) پرورش نگرش احترام به افراد دارای معلولیت در تمامی سطوح نظام آموزشی ازجمله تمامی کودکان از سنین اولیه؛
(پ) ترغیب تمامی ارگان­های رسانه ای جهت به تصویر کشاندن افراد دارای معلولیت به روشی که سازگار با اهداف کنوانسیون حاضر باشد؛
(ت) ارتقاء برنامه­ های آموزشی آگاه سازی مرتبط با افراد دارای معلولیت و حقوق افراد دارای معلولیت.

منابع:

قوه قضاییه، ستاد حقوق بشر

Australian Association of Social Workers.(2016). Scope of Social Work Practice: Disability