کرونا و دم خروس سیاست های غلط اعتیاد
امیر مغنی باشی، عضو هیئت مدیره انجمن مددکاران اجتماعی ایران
قابل پیش بینی بود که نهادهای متولی حوزه اعتیاد در برابر شیوع کرونا کار بسیار سختی پیش رو خواهند داشت و رویکردهای منفعلانه ای از جمله توقف طرح ساماندهی معتادان متجاهر را در پیش خواهند گرفت. مرسوم نیست که در میانه بحران طرح بحث این چنینی کنیم اما واقعیت اینست که پس از عبور از این بحران دیگر کسی گوشی برای شنیدن نخواهد داشت و باز روز از نو و … .
همواره کارشناسان کاهش تقاضا بر ناکارآمدی و عدم اثربخشی رویکردهای اردوگاهی و درمان اجباری معتادان تاکید کرده اند و البته چندین گزارش بین المللی و مقالات نیز بر این امر صحه گذاشته اند اما این رویکرد به خصوص طی یک دهه اخیر جان تازه ای گرفت و با بلعیدن بودجه های هنگفت تغییر شکل اساسی در جغرافیای خدمات و برنامه های درمانی و کاهش آسیب اعتیاد ایجاد کرد.
توسعه مراکز اردوگاهی و نگهداری بزرگ ماده ۱۶ در اکثر استان های کشور و تبدیل تعداد بیشماری از مراکز اقامتی میان مدت داوطلبانه به محل نگهداری معتادان متجاهر شرایط را بگونه ای پیش برد که روز به روز سهم خدمات کاهش آسیب و درمان داوطلبانه از این سیستم کوچک تر شود.
این سیاست ها شرایط را به سمتی پیش برد که قابلیت انعطاف و پاسخ گویی نظام مدیریت اعتیاد با اختلال ایجاد شود و بسیار شکننده و آسیب پذیر گردد. مصداق آن شرایط فعلی بحران ویروس کرونا است که مراکز نگهداری (بعضا ظرفیت چندصدنفری هستند) کارکرد خود را از دست داده و برعکس تبدیل به عامل خطر شده و اگر ویروس در آنجا شیوع پیدا کند متاسفانه ممکن است یک فاجعه شکل گیرد. در حالی که انتظار میرود اکنون برنامه های کاهش آسیب بتواند حجم زیاد معتادان بی خانمان را پاسخگو باشد و در برابر این بحران مراقبت کند اما به نظر می رسد نمی توان انتظار معجزه داشت و از این برنامه نحیف و منزوی که در طول سال ها نادیده گرفته شده است، توقع بیش از اندازه داشته باشیم. متاسفانه اکنون ان جی او ها و مراکز فعال کاهش آسیب کاهش قابل توجهی داشته و یا حداقل متناسب با افزایش معتادان خیابانی و بی خانمان توسعه کمی پیدا نکرده اند و نه تنها قابلیت پاسخگویی آن ها به این بحران کم است بلکه چنانچه با احتیاط عمل نکنند ممکن است سرمایه های انسانی خود را نیز از دست بدهند.
اما اکنون برای مدیریت شرایط فعلی به نظر می رسد در این شرایط نیاز به بازنگری در اتخاذ برنامه های منعطف و متناسب با شرایط بحران است و به جای شانه خالی کردن ارگان ها و دستگاه های مسئول می بایست همه ظرفیت ها و زیرساخت ها برای عبور از این بحران بسیج شوند. در کلانشهر تهران، ظرفیت مراکز بهاران و گشت فوریت های اجتماعی (۱۳۷) شهرداری بایستی تغییر کاربری داده و در قالب مراکز پشتیبان ثابت و سیار خدمات کاهش آسیب سمن ها عمل کنند. اکنون مهمترین کار، ارائه خدمات پیشگیری از کرونا در محلی که مراجع (معتاد بی خانمان) حضور دارد می باشد و بقیه ماموریت های سازمانی در اولویت بعدی هستند. طبق آمار رسمی خوشبختانه توفیقاتی در مدیریت کرونا در بین جمعیت عمومی انجام گرفته است اما عدم توجه ویژه به گروه های آسیب پذیر به خصوص معتادان بی خانمان ممکن است همه آن تلاش ها را زیر سوال برده و موج جدیدی از بیماری را موجب شود.
توزیع پدالکل، مایع ضدعفونی دست، سم پاشی محیط ها و پاتوق های مصرف کنندگان مواد، توزیع اقلام بهداشتی جهت کاهش خطر برای مصرف مواد توسط معتادان، توزیع مواد مغذی و … همگی پیش نیازهای مدیریت شرایط است و این موارد به تنهایی از عهده سمن ها بر نمی آید مگر همه دستگاه ها پای کار آمده و حمایت های لجستیکی و بهداشتی توسط ارگان هایی از قبیل شهرداری و دانشگاه های علوم پزشکی صورت گیرد.
منبع: پایگاه خبری اعتیاد (ادنا)
