حقوق کودکان کار در فضای مجازی
حقوق کودکان کار در فضای مجازی
یادداشت اختصاصی از محمد میانکار
کارشناس حقوق و فعال اجتماعی
در جوامع مختلف فقر اقتصادی و فرهنگی باعث نادیده گرفتن حقوق کوکان می شود و پدیده فقر، آینده و امنیت کودکان را به خطر انداخته است؛ کودکی که حق دارد بازی کند کنار خانواده ارامش داشته باشد و آینده برای جامعه خود فردی موثر و مفید باشد.
اما بدلایلی این حق نادیده گرفته می شود و با پدیده ای مواجه هستیم با عنوان کودکان کار و انجام کار های سنگین و سخت که به بخاطر وضعیت جسمانی و روحی خاص کودکان آسیب های جدی و فروانی به آنها وارد می شود و آینده نمی تواند فرد موثری برای جامعه خود باشد.
گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۱۸ نشان می دهد در جهان ۱۵۲ میلیون کودک کار داریم و خیلی از آنها از قشر آسیب پذیر جوامع هستند و با انجام کارهای سخت و خطرناک از از حقوق اولیه خود مثل آموزش، بهداشت و تغذیه محرم اند و این در حالی است که ماده ۳۲ کنوانسیون حقوق کودک بیان می دارد: کشورهای طرف کنوانسیون حق کودک جهت مورد حمایت قرار گرفتن در برابر استثمار اقتصادی و انجام هر گونه کاری که زیان‌بار بوده و یا توقفی در آموزش وی ایجاد کند و یا برای بهداشت جسمی، روحی، معنوی، اخلاقی و پیشرفت اجتماعی کودک مضر باشد را به رسمیت می‌شناسند.
وقتی مردم واژه کودک کار را می شنوند کودکانی را بیاد می آوردند که در فضای های خاص مثل خیابان و چهارراه ها کار می کنند اما پس از به وجود آمدن فضای مجازی با همه ظرفیت های عالی که دارد اما متأسفانه با مسائلی مواجه هستیم که از جمله آن این است که دارد حقوق کودکان در آن تضیع می شود و کودکان کاری را با ظاهری آراسته و در خانه های لوکس می بینیم که والدین آنها بخاطر شهرت و خیلی از موارد برای کسب درآمد از کودکان خود در فضای مجازی سوء استفاده می کنند و تصاویر و فیلم خصوصی آنها را در فضای مجازی منتشر می کنند که متاسفانه این کودکان در آینده مشکلات عدیده ای خواهند داشت.
خیلی از کودکان بدون آن که درکی از شرایط جامعه داشته باشند حریم خصوصی آنها نقض می شود و بجای برآورده شدن نیازهای اساسی و بازی کردن، سوژه تبلیغاتی خانواده و افراد می شوند و این نقض حریم خصوصی شاید منجر به سرخوردگی و مایه خجالت آنها در بزرگسالی شود و حتی از خانواده خود سوال کنند که چرا بدون رضایت آنها و برای کسب فالور و درآمد و تامین انواع کمبود های خود اقدام به نشر تصاویر و فیلم ها خصوصی آنها کرده اند.
در قوانین و کنوانسیون های بین المللی حقوق کودکان به رسمیت شناخته شده است و در دنیا کودکان زمانی که به سن قانونی برسند می توانند از والدینشان به دلیل نقض حریم خصوصی شکایت کنند.
خیلی از افراد و خانواده از کودکان در فضای مجازی سواستفاده می کنند و قوانین بین المللی و قوانین کشور ها باید از کودکان حمایت کنند؛ براساس حقوق کودکان در کنوانسیون بین‌المللی کودک که ایران نیز از سال ۷۲ به آن پیوست الزاماتی برای خانواده‌ها درنظر گرفته شده است که درمورد کودکان باید رعایت شود.
ماده ۳۲ و ۳۶ کنوانسیون بین المللی حقوق کودک بیان می دارد:
ماده ۳۲ : 1. کشورهای طرف کنوانسیون حق کودک جهت مورد حمایت قرار گرفتن در برابر استثمار اقتصادی و انجام هر گونه کاری که زیان‌بار بوده و یا توقفی در آموزش وی ایجاد کند و یا برای بهداشت جسمی، روحی، معنوی، اخلاقی و پیشرفت اجتماعی کودک مضر باشد را به رسمیت می‌شناسند.
2. کشورهای طرف کنوانسیون اقدامات لازم قانونی، اجرائی، اجتماعی و آموزشی را در جهت تضمین اجرای این ماده به عمل خواهند آورد. در این راستا، و با توجه به مواد مربوطه در سایر اسناد بین‌المللی، کشورهای طرف کنوانسیون خصوصاً موارد ذیل را مورد توجه قرار خواهند داد:
الف) تعیین حداقل سن یا حداقل سنین برای انجام کار.
ب) تعیین مقررات مناسب از نظر ساعات و شرایط کار.
ج) تعیین مجازاتها و یا اعمال سایر ضمانت‌های اجرای مناسب جهت تضمین اجرای مؤثر این ماده.
ماده ۳۶: کشورهای طرف کنوانسیون از کودکان در برابر تمام اشکال استثمار که هر یک از جنبه‌های رفاه کودک را به مخاطره اندازد، حمایت خواهند کرد.
در قانون آمریکا و در قانون جرایم رایانه ای آن بطور کامل و جامع به حقوق کودکان در فضای مجازی پرداخته است و اعلام داشته است هرگونه جهت دهی سیاسی، تبلیغاتی، نژادی و طبقاتی به اطفال، به واسطه استفاده از فناوری های رایانه ای و مجازی جرم است.
در قانون ایران قوانینی وجود دارد که از کودک حمایت می کند مثل قانون حمایت از کودک و نوجوانان که البته تصویب قوانین کامل و جامع برای حمایت از کودکان به خصوص کودکانی که مورد استثمار و سواستفاده تبلیعاتی قرار می گیرد ضروری می نماید .
اگر سوء استفاده از کودکان به حدی باشد که مصداق کودک آزاری باشد و به منجر به صدمات روحی روانی شود و اخلاقی او شود جرم تلقی می شود و در ماده ماده ۲ و ۳ و ۴ قانونگذار ایران اعلام می دارد:
ماده ۲ – هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه‌جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع است.
ماده ۳ – هرگونه خرید، فروش، بهره‌کشی و به کارگیری کودکان به منظور ارتکاب‌اعمال خلاف ازقبیل قاچاق، ممنوع و مرتکب حسب مورد علاوه بر جبران خسارات وارده‌به شش ماه تا یک سال زندان و یا به جزای نقدی از ده میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۱۰)
ماده ۴ – هرگونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده‌گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و‌مرتکب به سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس و یا تا ده میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۱۰) ریال جزای‌نقدی محکوم می‌گردد.
در قوانین جرایم رایانه‌ای انتشار یا در دسترس دیگران قرار دادن اطلاعات خصوصی، جرم است و اگر خانواده و افراد کودکان را استثمار کنند می توان این اقدام آنها مرد تعقیب قرارداد و اگر به کودک صدمات و اسیب جدی وارد شود آن را جرم دانست.
همچنین در ماده ۷۴۵ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات بیان ی دارد هرکس به وسیله سامانههای رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
در قانون مدنی اشاره شده است اگر پدر مادر عدم مواظبت صحیحی از اولاد نداشته باشند و دچار انحطاط اخلاقی باشند دادگاخ می تواند فرزند را از آن ها بگیرد و در اختیار قیم قرار دهد ! بنظر می رسد سواستفاده شدید از کودکان در فضای مجازی و رسیدن آسیب به فرزند توسط پدر مادر می تواند به اجرای این ماده توسط دادگاه بر علیه آنها شود :
ماده ۱۱۷۳ – هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی هرتصمیمی راکه برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.
موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هریک از والدین است:
1 – اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار.
2 – اشتهار به فساد اخلاق و فحشا.
3 – ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی.
4 – سواستفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی گری و قاچاق.
5 – تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.
فلذا همه کشور ها باید به از کودکان به خصوص کودکان کار حمایت ویژه ای داشته باشند و رصد بیشتری بر فضای مجازی داشته باشند تا کودکان کاری که در فضای مجازی وجود دارند بیشتر از دچار آسیب های فراوان نشوند همچنین خانواده باید سعی کنند تا با فرهنگ صحیحی که اسلام به عنوان دین کامل همیشه به رعایت ارزش ها تاکید دارد کودکان را به سعادت برسانند و افرادی را تربیت کنند که برای جامعه و کشور مفید و موثر باشند نه از جامعه منزوی و متنفر باشند.
همچنین رسانه ها باید با تیین کامل ضروریت حمایت از کودک باعث تبین قوانین صریح و کامل در کشور شوند و فضای مجازی از وضعیت آشفته خارج شود و امید است مجلس محترم هم با ورود به این حوزه هم با تصویب قوانین مناسب و هم با نظارت دقیق از تضیع حقوق کودکان جلوگیری بعمل اورد و جامعه هر چه بیشتر به سعادت برسد.
