کودکان کار و کرونا
سپیده سلطانی پور کارشناس ارشد روانشناسی
تنها در عرض چند هفته اولیه، شیوع ویروس کرونا عواقب شدید آن برای کودکان کار پدیدار شد. دسترسی آنها به خدمات آموزشی، درمانی و غذا به طور چشمگیری در سراسر جهان تحت تأثیر قرار گرفته است. این تأثیر چنان برجسته شده است که دبیر کل سازمان ملل متحد خواستار جبران تأثیرات فوری بحران ویروس کرونا برکودکان کار توسط دولت ها و سازمان های خیریه شده است.
در شرایط فراگیری ویروس کرونا و مسری بودن شدید آن، نباید از قشر آسیب پذیر کودکان کار غافل شد. زیرا آنان در طول شبانه روز با افراد گوناگونی برخورد دارند و از هیچ گونه اقلام بهداشتی (مانند ماسک و دستکش و مواد ضدعفونی) برخوردار نیستند و متاسفانه اکثر آنان به جمع آوری و تفکیک زباله می پردازند که سلامت آنان را چند برابر سایرین در معرض خطر قرار می دهد.
تا به امروز در موضوعات مطرح شده مربوط به بیماری همه گیر کرونا، کودکان کار مورد کم لطفی بسیار قرار گرفته اند و هیچ تمهیدات ویژه ای برای آنان پیش بینی نشده است. با این حال، همانطور که در ادامه توضیح می دهیم، کودکان کار دارای نقش واسطه ای مهمی برای مقابله با شوک های ویروس کرونا در خانواده های بی بضاعت هستند.
با گسترش فقر جهانی، تعداد کودکان کار نیز افزایش خواهد یافت. همچنین افزایش مرگ و میر والدین به دلیل بیمری کرونا، کودکان را وادار به کار کردن می کند، کار کردن برای کودکان در هر شکلی که باشد آسیب زا و خطرناک است. آنها نه تنها هر روز ساعت زیادی را به انجام کارهای نامتناسب با سن و خطرناک می پردازند. اکثر اوقات از لحاظ مالی نیز در مضیقه هستند و مورد سواستفاده مراقبان شان قرار می گیرند. تعطیلی موقت مدارس نیز به نوبه خود می تواند پیامدهای دائمی برای آنها داشته باشد. بودجه محدود و کاهش خدمات برای خانواده ها و کودکان، اثرات بحرانی در زمینه بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی را در بر خواهد داشت.
حتی اگر بحران اقتصادی ناشی از ویروس کرونا کوتاه مدت نیز باشد، عواقب آن در کودکان کار می تواند نسل ها به طول انجامد. همانطور که می دانیم کودکانی که وارد عرصه کار می شوند، در صورت بهبود وضعیت اقتصادی نیز بعید است که از کار دست بکشند. بعلاوه، آنها در دوران بزرگسالی و هنگام شروع به کار مناسب با سن، همچنان پیامدهای کودک کار بودن را، همچون آموزش عمومی کمتر و فرصت های شغلی بدتر تجربه خواهند کرد. همچنین واضح است که هر چه سن کودک در پیوستن به گروه کودکان کار کمتر باشد، احتمالاً در بزرگسالی مشکلات سلامتی مزمن و بیشتری را تجربه می کند. علاوه بر این، شواهد فراوانی وجود دارد که نشان می دهد استرس و تروما در دوران نوجوانی منجر به مشکلات دائمی در زمینه سلامت روان می شود.
تأثیر سلامت والدین بر کودکان کار
بدون پیش بینی های دقیق در مورد میزان عوارض و مرگ و میر در سطح جهان، سنجش میزان افزایش کودکان کار به عنوان پیامدی مستقیم ناشی از مشکلات سلامتی ویروس کرونا غیرممکن است. با این حال، والدین و مراقبان کودکان در کشورهای فقیر بیمار می شوند یا جان خود را از دست می دهند، همانطور که قبلاً موارد مشابه آن در کشور های کم توسعه و در حال توسعه دیده شده است، کودکان بی بضاعت ناچار می شوند بخشی از نقش های والدین خود را از جمله نظافت منازل یا جمع آوری زباله ها و تفکیک آن را انجام دهند. به ویژه از کار افتادگی یا مرگ پدر یکی از قویترین پیش بینی کنندگان در بدترین شکل کار در کودکان بی بضاعت است. متاسفانه در شرایطی که جو ناامیدکننده ای در جامعه غالب می شود، آسیب پذیری کودکان بدسرپرست و بی سرپرست به علت نداشتن فردی مراقب و یا حمایت کننده، بیش از سایرین افزایش می یابد.
جلوگیری از پیامدهای منفی تعطیلی مدارس
تعطیلی موقت مدارس برای کودکان کار و بی بضاعت تأثیرات دائمی و خاصی به همراه دارد. که شاید برای سایر کودکان در شرایط نرمال قابل درک نباشد. به طور معمول، هنگامی که کودکان بی سرپرست و بد سرپرست از رفتن به مدرسه منع می شوند، مجبورند ساعات بیشتری را در خانه و یا محیط جامعه سپری کنند. از آنجا که اغلب این کودکان از داشتن سرپرست خوب و دلسوز محروم هستند بیشتر در معرض خطرات جانی و روانی قرار می گیرند. و از طرفی دیگر برای امرار معاش مجبور می شوند، درآمد مستقلی کسب کنند یا کمک حال خانواده باشند، همه این شرایط دست به دست یکدیگر داده و بازگشت آنها به مدرسه را بسیار دشوار می نماید. بعلاوه ترک تحصیل منجر به کاهش تحصیلات دائمی و کاهش درآمد در بزرگسالی می شود، زیرا کودکانی که زودتر مدرسه را ترک می کنند، وارد مشاغل کم مهارت می شوند.
با این وجود، می توان تا حد ممکن از پیامدهای منفی تعطیلی مدرسه جلوگیری کرد. بازگشایی زودتر مدارس می تواند تعداد کودکانی که از ادامه تحصیل منصرف می شوند را کاهش دهد. علاوه بر این، بازگشایی مدارس می تواند برای دانش آموزان و والدین آنها هیجان انگیز باشد. زیرا مدرسه رفتن در زندگی آنان تنوع ایجاد می کند که به نوبه خود برایشان جذابیت دارد.
با گسترش فقر شدید، کودکان کار نیز افزایش خواهند یافت
پیش بینی ها حاکی از آن است که رکود اقتصادی ناشی از فراگیری ویروس کرونا، منجر به افزایش فقر جهانی شود. یک مدل بانک جهانی از افزایش ۴۰ تا ۶۰ میلیون نفری تعداد افراد دچار فقر شدید خبر داده است. که براساس آن کاهش ۵ درصدی درآمد سرانه منجر می شود ۸۰ میلیون نفر دیگر در فقر شدید زندگی می کنند. کودکان کار بخش بزرگی از جمعیت جهانی هستند که در فقر شدید زندگی می کنند. پیش بینی می شود که میلیون ها کودک به سایر کودکان کار که فقط به دلیل افزایش فقر شدید است، اضافه شوند.
نقش مهم حمایت اجتماعی در رسیدگی به کودکان کار
برنامه های حمایت اجتماعی که مستقیماً بر فقر متمرکز هستند، نقش مهمی در جبران عواقب بحران ویروس کرونا برای کودکان کار دارند. تاکنون، ۱۳۳ کشور به طور فعال بر روی پاسخ های حمایت اجتماعی، برای کودکان کار متمرکز شده اند. حمایت های آنان اغلب به صورت بسته حمایتی و کمتر بصورت نقدی بوده است. به طور کلی، برنامه های حمایت اجتماعی به کم کردن تعداد کودکان کار و کمک به خانواده های بی بضاعت برای جبران شوک های اقتصادی حاضر کمک می کند.
به نظر می رسد در میان مدت اکثر کشورهای جهان بحران مالی جدی را تجربه خواهند کرد. این بحران به ویژه در کشورهای فقیر نمود حادتری دارد و موجب پدیدآوری عواقب بیشتری می شود. همچنان این احتمال وجود دارد که بحران های مالی موجب کاهش حمایت های اجتماعی شود و در این میان کودکان کار آسیب پذیرترین گروه جامعه تلقی می شوند و تاثیرات منفی این وقایع بر آن ها بیش از سایرین است.
حرکت به جلو
اگر بازگشایی مدارس با حفظ شرایط بهداشتی و کاهش هزینه های احتمالی مدارس انجام شود، احتمال پیوستن مجدد کودکان کار به مدارس افزایش می یابد.
برای اطمینان از بازگشت هر کودک به مدرسه، اقداماتی در سطح جامعه لازم است. کودکان مناطق محروم و حاشیه نشین و کسانی که والدین خود را از دست می دهند، بیشتر از سایرین مستحق توجه و حمایت هستند. در این میان ستاد فرماندهی مبارزه با کرونا می تواند نقش بسیاری در حمایت از این قشر آسیب پذیر داشته باشد. به نحوی که آموزش های لازم متناسب با سن و همچنین بسته های حمایتی غیرنقدی را به میزان کافی در اختیار آنان قرار دهد. همچنین موسسات خیریه می توانند بیشتر با کودکان کار در ارتباط باشند و نیازهای اصلی آنان را جویا شوند و بر آن اساس در حمایت کودکان کار مشارکت فعالی داشته باشند.
