رویکرد مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی؛ فرصت ها و چالش ها
مدیریت مورد به عنوان یک رویکرد در مددکاری اجتماعی اولین بار توسط مری ریچموند معرفی شده است. اکنون از این رویکرد در محیط ها و فیلدهای مختلف مددکاری اجتماعی، پرستاری و حوزه های سلامت استفاده می شود. البته غالباً نقش مدیر مورد بر عهده یک مددکار اجتماعی است.
فرایند مدیریت مورد شامل ارزیابی، اولویت بندی، برنامه ریزی، حمایت یابی و پیگیری جهت اتصال فرد به منابع به منظور افزایش کیفیت زندگی مراجعان و خانواده هایشان می باشد.
این رویکرد در پاسخ به یک نیاز اساسی توسعه یافته است و به نظر می رسد به همین دلیل روز به روز اقبال بیشتری نیز می یابد. نیاز اصلی، تعدد نیازهای مراجعان همچنین تعدد سازمان ها/متخصصان پاسخگوی آن نیازها است.
برای مثال فرض بگیرید یک مراجع مبتلا به اختلال مصرف مواد، ممکن است نیازهایی در زمینه های بهبودی، بیماری های همراه، ارتباط با خانواده، اسکان، اوراق هویتی و … داشته باشد. خب هیچ سازمان، کلینیک یا مرکزی را نمی توان پیدا کرد که پاسخگوی همه نیازهای مراجع نامبرده باشد و برای پاسخ به طیف نیازهای مختلف مراجع، وی باید خدمات خود را از موسسات و سازمان های مختلفی دریافت نماید. از طرفی مراجع در مواجهه با تعدد نیازها و منابع خدمات رسان، ممکن است در انتخاب اولویت نیازهایش با مشکل مواجه باشد همچنین شناخت و آگاهی کافی از منابع مختلف خدمات رسان نداشته باشد.
بنابراین وجود یک نقطه مرکزی به عنوان مدیر مورد می تواند علاوه بر کمک به مراجع برای تسهیل فرایند اولولیت بندی نیازهایش، در وصل کردن او به منابع خدمات رسان ایفای نقش کند. البته نکته ای که در اینجا ممکن است نگران کننده باشد عدم هماهنگی های بین سازمانی و عدم وجود منابع رسمی کافی خدمات رسان می باشد.
به همین دلیل معمولاً مدیران موردی موفق خواهند بود که به جای تکیه بر منابع خدمات رسمی، بر ظرفیت های غیررسمی و شبکه اجتماعی و منابع اجتماعی تمرکز کنند چراکه منابع رسمی محدود، همراه با فرایند بروکراتیک دست و پاگیر و پاسخگوی حجم زیاد تقاضا نیستند. در نتیجه مهارت های مددکاری اجتماعی اعم از حمایت یابی، رایزنی، شبکه سازی، اعتمادسازی، مذاکره در این بخش بسیار تعیین کننده هستند.
افزون بر این، باتوجه به اینکه مدیریت مورد به مراجع به عنوان یک کل می نگرد و در این فرایند صفر تا صد رصد پیشرفت کار (نه ارائه خدمات) بر عهده مدیر مورد است این موضوع به جامعیت خدمات کمک کرده و رضایت مندی مراجع از خدمات نیز افزایش می دهد.
مطالعات مختلف در کشورهایی از جمله بلژیک، آمریکا و هلند نشان داده است که برای مراجعان دارای نیازهای پیچیده و مختلف استفاده از رویکرد مدیریت مورد کاربرد مناسب تری دارد ضمن اینکه منجر به کاهش هزینه ها، افزایش رضایت مندی مراجعان، تداوم مراقبت، افزایش ماندگاری در درمان و پاسخگویی بالاتر خدمات و کاهش رسوب و بستری شدن بیماران (hospitalization) می شود.
خوشبختانه در چندسال اخیر رویکرد مدیریت مورد در حوزه های اعتیاد، طلاق، بیمارستان، آموزش و پروش به طور عملیاتی بکار گرفته شده است و به نظر میرسد مستندسازی، تولید محتوا و انتشار پژوهش های حاصل از این مداخلات ضرورت داشته تا بتوان نقاط ضعف و قوت آن را بر مبنای مقتضیات و ملاحظات کشورمان بومی سازی کنیم.
نویسنده: امیر مغنی باشی؛
دانشجوی دکتری تخصصی مددکاری اجتماعی و عضو هیئت مدیره انجمن مددکاران اجتماعی ایران
