واکنش‌های تند جامعه به مسائل اجتماعی قابل فهم است

احمد جلیلی، رئیس انجمن روانپزشکی ایران در گفت‌وگو با روزنامه«شهروند» در این‌باره توضیحاتی می‌دهد.
با توجه به تغییرات اجتماعی که در جامعه با آن روبه‌رو هستیم و واکنش افراد به‌ویژه قشر جوان به این پدیده‌ها، ارزیابی شما از وضع سلامت روانی جامعه چیست؟
ببینید برای پاسخ دقیق به این سوال باید پژوهش‌هایی صورت گیرد، اما هنوز بررسی همه‌جانبه و کاملی در ارتباط با وضع سلامت روانی جامعه انجام نداده‌ایم. با این همه اما براساس موضوعاتی که با آنها مواجه هستیم، می‌توانیم بگوییم که وضع خیلی دلچسب نیست. البته وجود چنین شرایطی خیلی هم دور از انتظار نیست. معمولا برای این‌که جامعه‌ای از سلامت روانی قابل قبولی برخوردار شود، باید آن جامعه احساس ایمنی کند، رفاه و کیفیت زندگی مناسب داشته باشد و باید روابط مردم با مردم و دولت با مردم و همچنین مردم با دولت یک رابطه سنجیده و حساب شده و بر مبنای همکاری و تعامل باشد. آن جامعه نباید گرفتار فقر و بحران شده باشد، چه بحران سیاسی و چه بحران اقتصادی. به‌طورکلی تغییرات سریع وضع اقتصادی و اجتماعی و گذر از سنت به مدرنیته، عوامل مشکل‌زایی هستند. در هر کشوری سوانح طبیعی و جنگ و… که رخ داده می‌تواند عوارضی در ارتباط با بهداشت روانی جامعه ایجاد کند. برای این‌که جامعه‌ای خوب و سرحال باشد، باید جامعه بسامانی باشد. جامعه‌ای که بسامان باشد می‌تواند مشکلات را حل کند و سطح بهداشت روانی را ارتقا دهد و در نتیجه ارتقای بهداشت عمومی را به دست آورد. وقتی که هر روز اعلام می‌شود، مردم در وضع اقتصادی بدی به سر می‌برند، وقتی به مردم گفته می‌شود که میلیاردها تومان سوءاستفاده شده، بدون این‌که متهم محکوم شود و بدون این‌که صحت گفته‌ها تایید شود، در چنین شرایطی، سلامت روانی جامعه تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد، هر چند که شاید در وهله اول موضوع خیلی ساده به نظر برسد.

شما در صحبت‌هایی که کردید، به دلچسب نبودن برخی از اتفاقات اجتماعی اشاره کردید، دقیقا منظورتان چیست؟
برای نمونه میزان جرایم، اعتیاد و طلاق و حتی وضع رانندگی. کسی که حق مردم را در رانندگی سلب می‌کند، اگر در موقعیتی دیگر قرار بگیرد، دستش را در جیب شخص دیگری هم می‌کند. راجع به همه موضوع‌ها می‌توان این مسأله را تعمیم داد. این نشان می‌دهد وضعی که در آن قرار داریم، خیلی دلچسب نیست.

به اعتقاد شما چقدر سلامت روانی به سلامت اجتماعی ارتباط پیدا می‌کند؟
اینها از هم جدا نیستند. زمانی که می‌گوییم بهداشت عمومی، تمام این موارد را شامل می‌شود. همان‌طور که بهداشت روانی شامل تعداد بیماران سرطانی، قلبی و تعداد حوادث جاده‌ای و … می‌شود، سلامت روان هم به سلامت اجتماع مرتبط می‌شود. جامعه نیاز به آرامش دارد.

درحال حاضر موضوعی که خیلی با آن مواجه هستیم، حضور فراوان مردم در فضاهای مجازی است، جایی که فرصت خوبی برای مردم به‌ویژه قشر جوان ایجاد کرده تا نسبت به موضوع‌های مختلف واکنش نشان دهند. گاهی هم شاهد واکنش‌های تندی از سوی مردم هستیم. به اعتقاد شما منشأ این واکنش‌های تند به مسائل اجتماعی چیست؟
درست است، ما در ارتباط با برخی موضوع‌ها، با رفتارهای غیرمنطقی و گاهی منطقی مردم مواجه می‌شویم، عمدتا مساله‌ای که مردم را به واکنش
وا می‌دارد، مربوط به سلامت روان جامعه نمی‌شود. مساله‌ای که وجود دارد این است که مردم امروزه با افراد ثروتمندی در خیابان مواجه می‌شوند که بنا بر باور عمومی این سرمایه را از راه درست بدست نیاورده اند. واقعا برخی از این واکنش‌های تند را ما نمی‌پسندیم، اما به‌هرحال قابل فهم هستند. مردم نسبت به توزیع درآمد اعتراض دارند و نظر خوبی نسبت به افراد مرفه وجود ندارد. مردم وقتی می‌بینند کسی به حدودی از ثروت می‌رسد که پورشه و مازراتی می‌خرد، تصورشان این است که این ثروت از راه حلال به‌دست نیامده. اینجاست که لایه‌های بیماری‌زای جامعه رو می‌شود. چنین اتفاقی در جامعه ما درحال رخ دادن است.