تاب آوری چیست و اهمیت آموزش تاب آوری چه می باشد؟
کودک مثل یک نهال است که باید در معرض باد و طوفان های روزگار قرار گرفته و انعطاف پذیری نشان دهد. به صورت عملی، متناسب با توانش، تحت آموزش تاب آوری قرار گرفته و مقاومت روانی اش تقویت گردد. در صورتی که پدر و مادر تا بزرگ شدن کودک، نتوانند به او اعتماد کرده و به او اجازه مقابله با چالش های دوران رشدش را ندهند، کودک در بزرگسالی پختگی لازم را نخواهد داشت. همچنین در برابر موقعیت های استرس زا تاب آوری لازم را نخواهد داشت. ممکن است در صورت سپر شدن پدر و مادر مقابل کودک و حل و فصل کردن تمامی مشکلاتش، کودک دچار وابستگی افراطی شده و فرصت های رشدش را از دست بدهد. با توجه به اهمیت آموزش تاب آوری در دوران کودکی، چنین شخصی در آینده، قدرت تصمیم گیری و جسارت لازم برای تعاملات اجتماعی را نخواهد داشت.
اهمیت آموزش تاب آوری از دوران کودکی
دوران کودکی دورانی بسیار مهم است. زیرا هر کودک متفاوت از سایرین با ویژگی های خاص روانی، فیزیکی و فکری خود به دنیا می آید. بر حسب همین ویژگی ها باید تحت آموزش تاب آوری در موقعیت های مختلف قرار گیرد. همه کودکان در دوران مدرسه یا در تعامل با والدین و غریبه ها، دچار مشکلاتی میشوند.
برای مثال قلدری همکلاسی ها، بدرفتاری خواهر و برادرها در منزل و مشکلات زناشویی پدر و مادر، استرس و اضطراب ناشی از محیط مدرسه در تعامل با معلمان و فشار های درسی، باعث بروز تروما، عدم اطمینان و پریشانی آنها در محیط بیرون از خانه خواهد شد. کودک باید از همان سنین کودکی، در جهت روبرو شدن با مشکلات تحت آموزش تاب آوری قرار گیرد.
آموزش فراگیر سراسری تاب آوری و ارتقاء تاب آوری اجتماعی
برای آموزش تاب آوری از دوران کودکی و استفاده از این مهارت نهادینه شده در دوران بزرگسالی، باید مهارت برقراری ارتباط را به کودکان آموخت. مهارت دیگری که او را در عین انعطاف، مقاوم و صبور میکند، هدفگذاری بلند مدت و کوتاه مدت است. میتوان اهداف را به پله های کوچک تقسیم کرده و به کودک حرکت رو به جلو به صورت خطی را آموخت.
مورد دیگر توجیه کودکان و نوجوانان برای کنار آمدن با تغییرات است. معمولا نوجوانان تغییر را بسیار وحشتناک می دانند اما باید بپذیرند که نمیتوان طولانی مدت در حاشیه امن ماند. لازم است شخص، زندگی را در موقعیت های مختلف حتی بدون پدر و مادر تجربه کرد و قوه تصمیم گیری و تبعات آن را پذیرفت. در محیط اجتماع به تعامل پرداخته و از نقاط ضعف خود در مواجهه با دیگران، تحت نظارت خانواده آگاه شد.
بسیاری از کودکان که نمیتوانند ترس خود را به زبان بیاورند، با چسبیدن بیش از حد به والدین خود، ترسی یا مشکلی را در وجودشان نشان میدهند. با استفاده از بازی های مختلف میتوان میزان حساسیت آنها به مسائل مختلف را تخمین زد و آنها را تحت آموزش تاب آوری قرار داد. خواندن قصه و ارائه راه حل مشکلات در آن، میتواند به کودکان در پذیرش چالش های محیط و روبرویی با آنها، کمک نماید.
اهمیت تاب آوری در دوران بزرگسالی
یکی از مهارت هایی که باعث افزایش و آموزش تاب آوری در کودکان و بزرگسالان میشود، مهارت همدلی است. زمانی که فرد بتواند با دیگران همدلی داشته باشد، با تبادل اطلاعات با دیگران، صاحب زاویه دید جدید شده و احساس می کند در مواجهه با مشکلات تنها نیست. اینگونه است که از دنیای کوچک ذهن خود خارج شده و در مسیر زندگی خود به حس تعلق در اجتماع میرسد.
آموزش فراگیر سراسری تاب آوری و ارتقاء تاب آوری اجتماعی در مدارس باعث افزایش اعتماد به نفس کودک در دوران مدرسه و بزرگسالی خواهد شد. در دوران بزرگسالی معمولا آنچه در کودک سرکوب شده است، تشدید شده و اکثر طرحواره ها و تله ها در او فعال میشود. برای مثال ممکن است در اثر حس طرد شدگی یا اضطراب اجتماعی، نتواند در دوست یابی و اثبات خود در اجتماع موفق ظاهر شوند.
جهت افزایش تاب آوری اجتماعی سعی کنید از موضوعات روز دنیا اطلاع یافته و از آن جهت بحث های روزانه با هم سن و سالان خود استفاده کنید. در برخی از موارد باید به نوجوانان فهماند، در اثر تغییرات هورمونی، تاب آوری او تحت تاثیر قرار میگیرد. ممکن است دنیا را تیره و تار دیده و در صورت عدم آموزش تاب آوری به صورت صحیح در کودکی، دچار مشکلات عدیده روحی شود. در نتیجه موفقیت او در آینده تحت تاثیر قرار گیرد.
در نهایت لازم به ذکر است، سفر تاب آوری یک تجربه و آموزش شخصی و درونی است. با مواجهه با چالش های زندگی در سنین مختلف، باید انعطاف پذیری و پذیرش را در خود تقویت کرد. همین امر سبب افزایش تاب آوری در شخص شده و آستانه تحمل او را بالا میبرد. مراجعه به روانشناس و متخصص برای آموزش تاب آوری به کودکان در کلاس درس، محیط منزل یا مواجهه با غریبه ها و حل تعارضات با هم سن و سالان میتواند مفید باشد.
ترجمه: دکتر جواد طلسچی یکتا
مدیر و موسس باشگاه تاب آوری ایرانیان
