آموزش تاب آوری در ایران طی سالهای اخیر، در انواع و اشکال گوناگون، چه در سیستم دولتی و چه غیردولتی انجام پذیرفته است. از برآیند آماری و ارقامیِ آموزش های انجام یافتۀ تاب آوری در سطح کشور، اینگونه استنباط می گردد که نیازمند ارتقاء کیفیِ آموزش ها در سطح کشور هستیم و همچنین، نیاز به وجود یک سیستم جامع، کارآمد و یکپارچۀ پایشِ آموزش های صورت گرفته از حیث بررسیِ کارآمد بودن یا نبودنِ موارد انجام شده آموزشی می باشیم.
اهمیت آموزش
باتوجه به گستردگی و سرعت غیرقابل کنترل تغییرات و تحولات در دنیای امروز و به موازات آن، نیاز اجتناب ناپذیر مردم در جوامع مختلف به امر آموزش در حیطه ها و ابعاد گوناگون، باید به مبحث آموزش طور دیگری نگریست و به واقع نیاز به آموزش لازم است در سطح و اندازه اهمیت نیازهای اولیه انسانی بدان نگریسته و پرداخته بشود.
نهادهای متولی امر آموزش لازم و ضروریست ضمن تفکر و برنامه ریزی در زمینه های آموزشی، به مبحث انگیزه آموختن و یادگیری توجه ویژه نمایند و دو مبحث انگیزه آموختن و یادگیری و آموزش در یک صف قرار گیرند. زیرا نهاد آموزش و پرورش صرف پرداختن به امر آموزش نمی تواند جامعه را در رسیدن به اهداف موردنظر یاری نماید.
آموزش تاب آوری در ایران
در ایران طی سالهای اخیر آموزش تاب آوری در انواع و اشکال گوناگون، چه در سیستم دولتی و چه غیردولتی انجام پذیرفته است. از برآیند آماری و ارقامیِ آموزش های انجام یافتۀ تاب آوری در سطح کشور، اینگونه استنباط می گردد که نیازمند ارتقاء کیفیِ آموزش ها در سطح کشور هستیم و همچنین، نیاز به وجود یک سیستم جامع، کارآمد و یکپارچۀ پایشِ آموزش های صورت گرفته از حیث بررسیِ کارآمد بودن یا نبودنِ موارد انجام شده آموزشی می باشیم.
متأسفانه بنا بر آنچه از شرایط مختلف اجتماعی سیاسی فرهنگی اقتصادی و همچنین کیفیت و کمیت میزان ارتباطات اجتماعی آحاد مختلف جامعه، گسترش روزافزون انواع جرائم و آسیبهای اجتماعی و به موازات آن، کاهش آستانه تحمل جامعه و افزایش نامهربانی های اجتماعی و همه و همۀ این موارد برمی آید، نیاز روزافزون به یک سیستم آموزش تاب آوری فراگیرو نهادینه ساز احساس می گردد که هر روز بیش از گذشته به اهمیت انکارناپذیر آن پی می بریم.
طی سالهای اخیر بدلیل نبود یک فرایند یکپارچه و کارآمد و موثر در حیطه آموزش تاب آوری، کلیه آموزشها به شکل سلیقه ای و بدون پایش و ارزیابی و دریافت بازخورد صورت پذیرفته است و گویا بیشتر، عنوان برگزاری کلاسها و کارگاههای آموزشی تاب آوری اهمیت داشته تا تاب آور ساختن افراد و گروههای شرکت کننده در آن کارگاههای آموزشی!
به عنوان یک مثال کوچک باهدف تصویرسازی از آموزش تاب آوری در کشور: برای برگزاری یک کارگاه بزرگ تاب آوری با یکصد نفر شرکت کننده، صرفا طراحی یک پوستر اینستاگرامی کارگاه تاب آوری با عکس مدرس و آدرس مجازی و یا غیرمجازی محل برپایی آن کافیست تا در خبرخوان های اتوماتیک شاهد عکس های دسته جمعیِ حاکی از برگزاری کارگاههای تاب آوری در فلان نقطه از سطح کشور باشیم. و اما آنچه در این مابین مغفول واقع می شود، پرداختن به میزان کیفیت و کارآمدبودن یا نبودنِ آموزش های صورت گرفته می باشد.
به عبارتی دیگر به دلیل عدم توجه به اهداف عینیِ آموزش ها، اینکه چقدر به کیفیت آموزش تاب آوری توجه شده است؟ پیامدهای برگزاری کارگاه آموزشی برای فلان سازمان دولتی و یا غیردولتی چه بوده و یا نبوده است؟ اثربخشیِ آموزش تاب آوری برای فلان گروه از شرکت کنندگان در کارگاه آموزش تاب آوری تا چه میزان بوده است؟ آیا حضور در کارگاه تاب آوری حتی در اندازه تفهیمِ مفهومِ واقعیِ مبحث تاب آوری به شرکت کنندگان آن کارگاه مفید و اثربخش بوده است یا خیر؟! تا این لحظه، همه و همه این موارد سوالات بی پاسخ مانده اند و می مانند.
اهداف موردنظر جهت آموزش تاب آوری
در وهلۀ اول، توجه به اهداف عینی آموزشی که به واقع بر رفتارهایی تأکید دارند که در پایان دوره آموزشی قابل حصول، مشاهده، ارائه و اندازه‌گیری می باشند. از این رو، گاهی اهداف عینی آموزشی را اهداف یادگیری، کارکردی و رفتاری نیز می‌نامند. دستیابی یا عدم دستیابی به اهداف تعیین شده، سبب‌ساز اثربخشی یا غیراثریخشی یک پروسه آموزشی تلقی و قلمداد می گردد.
بنابراین، برای هدف عینی، سه نوع اطلاعات فرض می‌شود: شرایط، عملکرد و معیار یا استاندارد. عدم وجود یک معیار مشخص برای تمامی مراحل یک آموزش مبتنی بر موضوع تاب آوری، کلیه مراحل پروسۀ آموزشی مربوطه را زیر سوال می برد و به نوعی، غیرهدفمند بودن و غیراثربخش بودن آن مورد آموزشی به خصوص را به اثبات می رساند.
تعیین اهداف آموزشی، از مهمترین مباحث جهت هرگونه طرح ریزی و اقدام آموزشی است و باعث می شود، هر دو طرف این جریان یعنی هم آموزش گیرنده و هم آموزش دهنده، تکلیف خود را با مبحث آموزشی موردنظر بدانند.
آموزش تاب آوری چگونه باشد؟
یک آموزش خوب و کارآمد فارغ از توجه صِرف به موضوع آن می بایست تولید فکر کند. یعنی بتواند موجب زایش افکار شرکت کنندگان در کارگاه و تمرکزشان بر روی موضوع آموزش بشود. به عنوان مثال همین عامل در یک آموزش تاب آوری موجباتِ تفهیمِ مفهومِ واقعی تاب آوری را فراهم می نماید.
محتوای آموزشی خصوصاً با موضوع تاب آوری باید مبتنی بر تعامل، مشارکت و همکاری طرفین حاضر در کارگاه آموزشی باشد. بدین صورت که محتوا و مُدل آموزش ها لازم است بر مبنای رویکرد مشارکتی و تیمی استوار باشد تا زمینه ها برای بوجود آمدن یک آموزش پویای گفتمان ساز فراهم باشد.
ارزشیابیِ مداوم در قالب یک فرایند می بایست روح حاکم بر کارگاه آموزشی باشد و بصورت کاملا هدفمند و برنامه ریزی شده تهیه و تدوین گردد. لازم به ذکر است در این زمینه ضرورت دارد ارزشیابی های عملکردی به ویژه خودسنجی در دستور کار کارگاه آموزشی مربوطه قرار گیرد.
یک مورد بسیار مهم خصوصاً برای کارگاههایی یا موضوع تاب آوری، پیوسته بودن و استمرار داشتن روند آموزش های ارائه شده در یک کارگاه آموزشی می باشد. بطوریکه امکانِ ادامۀ ارتباطات فکری و مباحثه ای و آموزشی مابین اعضاء آموزش گیرنده و تیم آموزش دهنده برای مدتها (تعیین شده) فراهم بشود تا بتوان به مرور زمان بازخوردهای لازم را دریافت نمود و آثار و تبعات آموزش های ارائه شده را پایش و ارزیابی کرد.
- نویسنده: دکتر جواد طلسچی یکتا
- مدیر و موسس خانه تاب آوری ایرانیان (اولین رسانه تخصصی تاب آوری کشور)
