نویسنده : حسین ملکی؛ روانشناس دبیر سازمان مردم نهاد پرتو آرامش زندگی و نماینده شبکه ملی امداد و نجات سازمان‌های مردم نهاد جوانان کشور در استان قم
بر اساسِ تعریف سازمان جهانی بهداشت (WHO) سلامت یعنی حالت خوب بودنِ کامل از لحاظ جسمی، روانی و اجتماعی و این تنها به معنای فقدان بیماری و ناتوانی نیست. شوربختانه بُعد روانی-اجتماعی آن حلقه مفقوده سلامت است. در حالی که حتی امروزه الگوی مرگ و میر تغییر نموده است. یکی از عوامل تغییر، این است که فشار روانی (استرس) افزایش یافته است. افزون بر آن از این نکته غافل می‌شویم که یک بیماری در نتیجه‌ی تغییرات بیوشیمیایی و عوامل روان‌شناختی نیز می‌باشد. در بحران کنونی که توسط کرونا ویروس به‌وجود آمده افزون بر اقدامات پزشکی، مداخلات روانی-اجتماعی یک ضرورت محسوب می‌شود. خطاهای شناختی، شایعه، جوک، استرس، تندروی یا بی‌تفاوتی، اظهارنظر افراد سودجو و غیرمتخصص تنها بخشی از پیامدهای روانی-اجتماعی آن می‌باشد.
در عصرِ حاضر با توجه به گسترش تکنولوژی علی‌الخصوص اینترنت و شبکه‌های اجتماعی (مجازی) افراد بسیاری از موضوعات اجتماع را در فضای مجازی دنبال می‌کنند. هنگامی که کابران، فضای مجازی را با ساختن جوک پُر نمایند، با این اقدام فضای مجازی را از فرصت به تهدید تبدیل می‌نمایند؛ چرا که ممکن است جوک سبب شود، انرژی و فضای فکری ما از آموزش و انتقال مطالب صحیح و علمی دور شود. افزون بر آن سبب می‌شود موضوع کم اهمیت تلقی شود، که گاها کم‌اهمیت جلوه دادن موضوع، نادیده گرفتن یا ناچیزانگاری توصیه‌های مهم و اساسی را حاصل می‌شود و این امر پیامدهای جبران ناپذیری را خواهد داشت.
در هنگام بحران، شایعهِ بحران از خود بحران بعضا آسیبش بیشتر است. فردی که بدون هیچ آگاهی و راستی آزمایی خبری را منتشر می‌کند که صحت ندارد در حلقه انتشار شایعه مشارکت نموده است. تجربه نگارنده در مداخلات روانی-اجتماعی زلزله غرب کشور در خصوص شایعه آن بود که چند نفر بابت شایعه جان خود را از دست دادند. افرادی که ناآگاهانه سبب انتشار شایعه می‌شود، اگر بدانند که چنین پیامدی دارد شاید دست از ایجاد و انتشار شایعه بردارند!
علاوه بر آن، در چنین شرایطی بازارِ اظهار نظر افراد غیر متخصص داغ است. که به دنبالِ شهرت و دیده شدن هستند. افرادی که در نهایت تندروی یا در اوج کندروی و بی‌تفاوتی هستند و در مواقعی هر کدام از آنها ادعای فهم و علم دارند و خود را محور حق و حقیقت می‌دانند. افرادی که با چینش کلمات جذاب و فن‌سخنوری مطالب کاملا غیر علمی را منتقل می‌کنند، اما با توجه به فنونی که بلد هستند نبض مخاطبان را به دست می‌گیرند.
آنچه که در این شرایط بیش هر چیزی مهم است واقعیت است. واقعیت سبب احتیاط می‌شود و احتیاط شرطِ عقل است.
هر چه از فضای واقعیت دور باشیم از اقدامات علمی، به‌هنگام و ضروری دور می‌مانیم.
حمایت‌های روانی- اجتماعی در کرونا ویروس (covid19)