گزارش نویسی در مددکاری اجتماعی

گزارش نویسی در مددکاری اجتماعی: تهیه گزارش و شرح حال برای مددجویان از اولین اقداماتی است که مددکار اجتماعی حرفه ای انجام می هد. یک مددکار اجتماعی حرفه‌ای صرفاً به مصاحبه مبنی بر علائم کنونی و سیر مشکل اکتفا نمی کند بلکه به مطالعه تاریخچه مشکل مددجو می پردازد و وضع مددجو را از زمان قبل از مشکل فعلی مشخص می‌کند، زیرا باید مشخص شود که چرا این مددجو برخلاف سایر افراد خانواده یا همکاران خود که در شرایط مساوی با آنها زندگی کرده گرفتار این مشکل کنونی است.

برای این منظور باید تحقیق شود که آیا عوامل ارثی بوده، یا آنکه حالت ناتوان کننده روانی یا جسمی و یا محیطی در این امر دخالت داشته است. گاهی لازم است با بستگان و دوستان نزدیک مددجو مصاحبه کاملی بعمل آید و تاریخچه زندگی بطور دقیق و با تفصیل هر چه بیشتر جمع آوری شود. هدف از این اقدام، ارزیابی نکات مثبت و منفی شخصیت مددجو و نیز نیروی سازگاری او در مقابل مشکلات معمولی زندگی است. علاوه بر این باید درباره وجود و یا عدم عوامل ارثی، روانی، جسمی و یا محیطی که ممکن است مشکلاتی را برای مددجو فراهم کرده و یا بطور غیر عادی وی را نسبت به آنها حساس کرده باشد، تحقیقاتی انجام شود و سهم هر یک از عوامل سبب شناختی (اتیولوژیک) کاملا روشن گردد.

برای سهولت در تهیه گزارش و نوشتن شرح حال مراجع باید توجه کرد که طرز گرفتن شرح حال از مددجویی تا مددجوی دیگر تفاوت دارد. مددکاران  اجتماعی حرفه ای برکسب اطلاعات لازم  و درک شرایط مددجو به وضعیت خاص روانی و شرایط محیطی او توجه می کنند، بطور مثال اگر مددجو در مقابل موضوعی حساسیت خاصی داشته باشد مددکار اجتماعی صحبت درباره آنرا رها می کند و بررسی آنرا به زمان دیگری موکول می نماید.

این موضوع حائز اهمیت است زیرا باید توجه داشت که مددجویان غالبا نسبت به اولین برخورد و نخستین عقیده ای که از مددکار اجتماعی پیدا می‌کنند، فوق العاده حساس هستند و به همین دلیل اولین مصاحبه به همان اندازه که از لحاظ تشخیص با ارزش است از نظر دستیابی به شیوه حل مشکل و نحوه درمان نیز حائز اهمیت است.

گزارش نویسی در مددکاری فردی دارای مراحلی می باشد که دقیقاً باید رعایت گردد و اگر مددکار اجتماعی این مراحل را رعایت نکند گزارش مددکار اجتماعی غیر قابل بهره برداری و خسته‌کننده می شود این مراحل عبارتند از:

۱- شناسایی مددجو ۲- مسائل و مشکلات مددجو ۳- تاریخچه مشکل (بیان مشکل از نظر مددکار اجتماعی،طرح و نقشه کمکی) ۴- گزارش ادامه فعالیت های مددکار اجتماعی ۵ – پیگیری خدمات مددکاری برای مددجو

شناسایی مددجو

هر موسسه فرم های خاصی در اختیار مددجویان قرار می دهد و این فرم ها اغلب با خدماتی که موسسه ارائه می‌دهد مرتبط می‌باشد و قبل از هر چیزی در گزارش نویسی شناسایی مددجو از مهمترین قسمت های گزارش نویسی است. نکته حائز اهمیت این است که فرم ها با توجه به خدمات موسسه می تواند سوالات مختلفی داشته باشد ولی در ابتدا موارد ذیل مورد سوال قرار می گیرد:

نام:         نام‌خانوادگی:            وضعیت شغل:         وضعیت درآمد:       سن مددجو:                          نام پدر:

میزان تحصیلات :           وضعیت تاهل:

آدرس مددجو و تلفن          دلیل ارجاع       تاریخ ارجاع            ارجاع دهنده                  آدرس معرف

نکته بسیار مهم در این موارد آدرس مددجو می باشد که باید کلاملاً دقیق یادداشت گردد و حتی المقدور شماره تلفن جهت تماس با خانواده مددجو حتماً لازم است و این مورد حتی در هنگام بازدید منزل کمک شایانی می‌نماید. این اطلاعاتی که تا اینجا ذکر می‌گردد کمک می‌کند تا مددکاران اجتماعی و سایر افراد حرفه ای دیگر وضعیت مددجو را به اختصار درک کنند.

باید به این نکته توجه داشت که چه بسا اتفاق می‌افتد مشکلی که مددجو به خاطر آن ارجاع داده شده مشکل اصلی او نیست و نیز خدمتی که مورد لزوم نیست تقاضای آن شده است.

مسائل و مشکلات مددجو

در این بخش اطلاعاتی که مددکاران اجتماعی در جریان مصاحبه با مددجو و خانواده مددجو افراد مرتبط با مددجو مصاحبه شده اند یادداشت می گردد و مددکار اجتماعی سعی می کند مشکل و نگرانی را از دید مددجو و خانواده یادداشت کند.

اطلاعات این بخش هر چه دقیق باشد مددکار اجتماعی را در رسیدن به تشخیص درست یاری می‌دهد. تشخیص مددکار درباره مشکل مددجو می تواند متفاوت از بیان مشکل از نظر مددجو باشد و این اتفاق امری بدیهی است مشکل حتی می تواند از نظر اعضای خانواده مددجو متفاوت باشد چون نباید انتظار داشت تمام افرادی که به مددجو مرتبط هستند مشکل را به یک طریق نبیند. در بعضی موارد اتفاق می‌افتد که مددجو قادر به بیان مشکل خود نیست در اینجا مددجوی واقعی خانواده خود اوست.

تاریخچه مشکل

تاریخچه یا حوداث گذشته‌ای که مربوط به موقعیت فعلی است. هر مشکلی قبل از اینکه به مددکار اجتماعی ارجاع شده باشد زمانی را نزد مددجو یا دیگران بوده پس بنابراین تاریخچه مشکل می تواند در تشخیص مشکل فعلی مددجو به مددکار کمک کند. ممکن است مددجو در مسائل و مشکلات خود از گذشته مشکل خود حرف زده باشد در این صورت نیازی به یادداشت دوباره آن نمی باشد. فقط قید می کنیم که در گذشته مشکل در شماره قبل آمده است.

الف) تشخیص مشکل از نظر مددکار اجتماعی

در این قسمت مددکار اجتماعی ارزیابی حرفه ای از اطلاعات به دست آمده را می نویسد و تشخیص خود از مشکل را بیان می کند و این تشخیص باید جامع و قابل درک باشد هدف اصلی از این ارزیابی نفوذ به عمق مشکل و جستجوی دلایل اساسی مشکل است مددکار اجتماعی همچنین سعی می کند منابعی که برای کمک به مددجو دارد معرفی می کند.

ب) طرح نقشه کمکی

مددکار اجتماعی برای ارائه طرح کمکی به تشخیص مشکل در قسمت الف توجه ویژه نموده بعلاوه مددکار اجتماعی در ارائه طرح کمکی خود به مددجو می بایستی به ظرفیت ها، انگیزه ها و علاقه های او نسبت به حل مشکل و همچنین فرصت ها و منابع وجود در اجتماع که در سترس مددجو است توجه نماید. نکته قابل ذکر این است که مددکاراجتماعی باید حتماً مددجو را در ارائه طرح و نقشه کمکی مشارکت دهد.

طرح کمکی مددکار اجتماعی شامل ۳ مورد می باشد ۱- برنامه های فوری یا کوتاه مدت که برای جواب گویی به نیازهای حاد و ضروری مددجو تنظیم گردیده است ۲- برنامه های میان مدت که به مرور و با همراهی خود مددجو انجام می شود ۳- برنامه های طولانی مدت که برای ارائه خدمات حرفه ای و مورد نیاز مددجو تنظیم شده است.

سرویس های تشخیص ویژه

در موارد زیادی از سرویس های تشخیص ویژه استفاده نمی شود، اما در مواردی که از سرویس های تشخیص ویژه استفاده می شود باید نتایج با ذکر تاریخ و مشخصات آن سرویس مشخص شود.

گزارش ادامه فعالیت ها

در این بخش نتیجه فعالیت ها و اقدامات درج می گردد و مددکار اجتماعی باید اقدامات صورت گرفته را ارزیابی کرده و به یک نتیجه برسد که آیا اقدامات صورت گرفته موثر بوده و در حل مشکل به مددجو کمک نموده یا خیر. نتیجه این ارزیابی منتج به این نتیجه می شود که آیا مددجو به استقلال رسیده است. ممکن است طرح کمکی در یک فعالیت مددکار اجتماعی چند بار تغییر نماید.

پیگیری

کلیه اقدامات مددکاراجتماعی پس از رسیدن مددجو به استقلال را پیگیری می گویند مددکار اجتماعی با پیگیری‌های صورت گرفته را در گزارش خویش یادداشت نماید و پیگیری ممکن است از طریق بازدید منزل، مصاحبه تلفنی و … صورت می گیرد. بنابراین نتیجه می گیریم مددکار اجتماعی باید در تهیه و تنظیم گزارش مددکاری اجتماعی خویش دقت کافی را داشته باشد  و تلاش کند تا به بهترین وجه در رسیدن مددجو به توانمندی و استقلال وی را کمک کند.

گزارش معرفی موسسه در مددکاری اجتماعی   

۱ – اطلاعاتی که باید روی جلد گزارش نوشته شود. نام موسسه / دانشگاه / سازمانی که گزارش برای ارائه به  آن تهیه می‌شود.  نام موسسه ای که بازدید شده است. نام تهیه کننده گزارش ، تاریخ تنظیم گزارش

۲- بعد ازفهرست، گزارش اصلی با یک مقدمه کوتاه (متناسب با گروه هدف)

۳- تاریخچه موسسه و روند تغییرات و تحولات آن

۴- “قانون تاسیس موسسه”یعنی شرح وظایف کلی موسسه و شرح وظایف کارکنان موسسه

۵- اهداف موسسه که می تواند به دو دسته کلی وجزیی تقسیم شود.

۶- اطلاعاتی درباره گروه هدف (مددجویان آن موسسه)

۷- گزارش درباره نحوه پذیرش که به دو شکل کلی است: الف) خود معرف: یعنی مراجع بدون اجبار وفشار  وبر اساس میل شخصی خود مراجعه می کند. ب) ارجاعی: مثلاًفردی که به حکم دادگاه برای گذراندن دوران بازپروری از طریق مراجع قضایی، انتطامی، مشاوره،NGO ها، و… ارجاع شود.

۸- نوع خدماتی که مرکز ارائه می دهد: شامل مددکاری اجتماعی، روانشناسی، حقوقی، مشاوره ای، بهداشتی، درمانی، بیمه ای و اشتغال و …

۹- ساختار فیزیکی موسسه: فرض کنید از یک موسسه معلولان جسمی گزارش تهیه می کنید. در این صورت توجه به رمپ (سطح شیبدار) توالت فرنگی، آسانسور (اگر موسسه چند طبقه باشد) ضروری است.

۱۰- ارتباط با سایر موسسات: فرض کنید در یک مجتمع حمایت از زنان سرپرست خانوار کار می کنید، یکی از مراجعان شما نیاز به اشتغال دارد اما هیچ گونه مهارتی ندارد، در این حالت اتباط با سازمان آموزش فنی حرفه ای که بتواند زمینه آموزش را برای این مراجع فراهم کند، بسیار ضروری است.

۱۱- طرح موانع و مشکلات که می تواند به صورت زمانبندی شده (کوتامدت، میان مدت، بلند مدت) مطرح شود.

۱۲- پیشنهاد برای حل مشکلات که می تواند به ترتیب اهمیت و اولویت باشد.

۱۳- نشانی موسسه، شماره تلفن، دورنویس، سایت، پست الکتریکی و … در پایان گزارش ضروری است.

گزارش گروهی در مددکاری اجتماعی 

گزارش نویسی در مددکاری اجتماعی

به معنای ثبت اطلاعات و وقایع به طور دقیق به منظور استفاده در کمک به مددجو وقابل درک بودن آن برای دیگران می باشد گزارش نویسی می تواند هدف های مختلفی داشته باشد به منظور انتقال اطلاعات به دیگران و سایر افراد حرفه ای و یادگیری مددکار اجتماعی و نظم دادن به خدمات مددکاری اجتماعی.

گزارش نویسی در مددکاری اجتماعی از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد و انعکاس بیشتر گزارش نویسی در مددکاری فردی می‌باشد. گزارش نویسی در مددکاری فردی وسیله ای است برای انتقال اطلاعات از یک مددکار اجتماعی یا موسسه، به مددکار اجتماعی یا موسسه خدمات اجتماعی دیگری که مددجو جهت پیگیری امور به آنجا ارجاع داده می شود.

پس گزارش مددکار اجتماعی حاوی اطلاعاتی است که مددجو را معرفی می کند و قابل استفاده برای سایر افراد حرفه ای همچون روانشناس، روان پزشک و مشاوره و … می‌باشد می توان نتیجه گرفت که یک فرد حرفه ای با خواندن گزارش مددکار اجتماعی باید بتواند طرحی از مشکل مددجو و سایر خصوصیات مددجو و طرح کمکی داشته باشد.

تعریف گروه

گروه در لغت، یعنی دسته، فرقه، فوج، جمعی از مردم و…. در علوم اجتماعی وقتی از “گروه” بحث می‌کنند، منظورشان حداقل دو فرد است که از طریق کنش متقابل اجتماعی بر یکدیگر تأثیر می گذارند.یک گروه، دارای ویژگیهای به شرح ذیل است: ۱- داشتن تعامل و فعالیت مشترک ۲- داشتن آرمان و اهداف مشترک ۳- گروه، از یک انسجام و استحکام ویژه برخوردار است. ۴- گروه، پویاست. ۵- گروه دارای  اندازه است.

طرح تشکیل گروه

سوالات اساسی قبل از راه اندازی گروه که بهتر است هر مددکار اجتماعی قبل از تشکیل و راه اندازی گروه باید به دقت به آن پاسخ دهد. این فرم در جلب موافقت و حمایت سایر افرادی که در تشکیل گروه نقش دارند و درگزینش وجذب اعضای گروه نقش موثری خواهد داشت.

• افراد گروه از چگونه و از چه مکانهایی انتخاب خواهد شد؟ ۲- ضرورت تشکیل گروه چیست؟ ۳-از شرکت در گروه چه نتایجی عاید شرکت کنندگان  می شود؟  ۴-اعضای گروه چند نفر باید باشند  و نحوه انتخاب چگونه باشد ؟  ۵-از اعضای شرکت کننده در گروه چه انتظاراتی خواهید داشت؟    ۶-نیاز های اعضای گروه را چگونه تشخیص خواهید داد؟ و اولویت‌بندی آنها چگونه خواهد بود؟     ۷-گروه از چه نوعی خواهدبود؟

۸- زمان و مدت و مکان تشکیل گروه چگونه است؟ ۹- فضا و امکانات لازم برای تشکیل گروه چگونه است؟  ۱۰- اهداف هر عضو از شرکت در گروه چیست؟

۱۱- اهداف اصلی و فرعی گروه کدامند؟  ۱۲- چه موانع و مشکلاتی برای تشکیل گروه و یا رسیدن به اهداف تعین شده وجود دارد؟  ۱۳- از چه رویکردی در کار گروهی خود استفاده خواهید کرد؟

نحوه تهیه گزارش در مددکاری گروهی

تهیه گزارشی از جلسات گروه یکی از وظایف دانشجویان در کارورزی گروهی می‌باشد. در گزارش جلسات گروه چند دسته اطلاعات باید ذکر شود:

۱- محل کارورزی  ۲-تاریخ تشکیل جلسه  ۳-نام گروه۴-موضوع یا موضوعات جلسه ۵-زمان تشکیل گروه۶-محل تشکیل گروه ۷- نکات مطرح شده در گروه ۸- مصوبات جلسه گروه ۹-اعضای گروه

نام گروه

انتخاب نام گروه در مددکاری گروهی ضروری نیست اما بعضی از گروهها نامی را برای گروه خود انتخاب می‌کنند مثلاً گروه امید و…

موضوع یا موضوعات جلسه

چنانچه دانشجو در یک مدرسه به عنوان کارورز مشغول باشد و گروهی از دانش آموزان دارای مشکل خشونت رابرای کار گروهی انتخاب کرده باشد، موضوع یا موضوعات جلسه می تواند شامل موارد ذیل باشد:

-عواملی که موجب شد چنین رفتاری را انجام دهند.

-چه اقداماتی انجام دادند (روش ابراز خشونت).

-چگونه می توانند خشم شان را کنترل کنند.

مدت تشکیل گروه

این مدت با تشکیل جلسات مشخص می شود، مثلاً ۱۲ جلسه و هر جلسه یک ساعت ونیم.

محل تشکیل جلسه

اگر محل تشکیل جلسه در اتاق مشاوره یا سالن جلسات است، به طور دقیق نوشته شود:اتاق مشاوره یا سالن جلسات موسسه…

نکات مطرح شده در جلسه گروهی

یکی از مشکلات جدی بسیاری از دانشجویان مددکاری اجتماعی و مددکاری شاغل در مراکز مختلف این است که با چگونگی تهیه گزارش گروهی به خوبی آشنا نیستند. در حال حاضر بسیاری از گزارش های دانشجویان از جلسات گروه به این صورت است که کلیه اتفاقات و مسائل گروه به صورت سفرنامه نوشته می‌شود.گزارش هایی که نوشتن آنها برای دانشجو دشوار است.برخی از گزارش های جلسات گروهی نیز شرح کاملی از هر یک از اعضاء گروه است.بهتر آن است که دانشجو از هر یک از اعضاء گروه گزارش کامل )جامع( فردی تهیه کند تا مجبور نشود در هر جلسه آنها را گزارش کند و در صورتی که در گروه نیز مطرح شد در گزارش جلسه گروه بنویسد.در غیر این صورت فقط در گزارش جلسه گروه اشاره شود که مراجع)عضو( اطلاعاتی از خود را در اختیار سایر اعضاء قرار داد.تهیه این نوع گزارش دشوار خواهد بود.

معرفی کتاب های فارسی با موضوع گزارش نویسی در مدکاری اجتماعی

• کاربرد مصاحبه و گزارش نویسی در مددکاری اجتماعی نویسنده: محمدرضا رنجبر انتشارات: آوای نور
• مددکاری گروهی به همراه فرم های گزارش نویسی در مددکاری اجتماعی گروهی نویسنده: حسین یحیی زاده، شیرین یکه کار انتشارات: آوای نور
• مقدمه ای بر مستندسازی و گزارش نویسی در علوم انسانی (مددکاری اجتماعی) نویسنده: محمدرضا رنجبر انتشارات آوای نور
• گزارش نویسی در مددکاری اجتماعی مولفان: پریا پور حسین هند آباد – زهرا تقی نژاد  انتشارات: رسانه تخصصی
• مفاهیم، اصول و مهارتهای گزارش نویسی در مددکاری اجتماعی تالیف، ترجمه و گردآوری: بهلول محمدی – مریم عبدیان انتشارات: ایده پردازان

• گردآوری: پروانه خفتان – کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی
• گزارش نویسی در مددکاری اجتماعی