کودک آزاری؛ انواع، علل، علائم، راهکارهای پیشگیری
کودک آزاری (Chaild abuse)
یکی از گروههای بسیار آسیب پذیر در هر جامعه ای کودکان هستند، دوران کودکی یکی از مهمترین دوران زندگی هر فردی است و تأثیرات بلند مدت نوع رفتار با کودکان و نحوه تربیت عاطفی و روانی فرد در تمام دوران زندگی ماندگار خواهد بود. کودکان به علت ویژگی های سنی نیازمند حمایت و مراقبت اصولی و صحیح والدین و اطرافیان خود هستند اما اغلب بنا به دلایلی مانند ناآگاهی والدین، مشکلات اقتصادی و اعتیاد، بیماری روانی والدین، مشکلات خانوادگی کودکان مورد بی توجهی و غفلت قرار میگیرند و متأسفانه از شرایط تربیتی، آموزشی، بهداشت و مسکن مناسب محروم می مانند.
آسیب در دوران کودکی پیامدهای طولانی مدت را در آینده درپی خواهد داشت، خصوصاً آزارهای جنسی که کمتر قابل شناسایی بوده و به دلیل عدم توان کودکان در بیان آسیب اصولاً غیر قابل جبران میباشند.
تعریف کودک آزاری:
کودک آزاری شامل طیف وسیعی از رفتارهای آسیب رسان مانند برآورده نکردن نیازهای اولیه کودک، غفلت از مراقبت های بهداشتی، تنبیه و بدرفتاری فیزیکی و سوء استفاده جنسی و سوء رفتار هیجانی و آزار روانی را در بر می گیرد.
هرگونه فعل یا ترک فعلی که موجب آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار ماندگار در وجود یک کودک شود کودک آزاری میگویند.
هر نوع رفتاری که توسط بزرگسالان نسبت به کودکان انجام شده و به نوعی سلامت جسمی و روانی آنان را دچار آسیب کند کودک آزاری است.
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی
آسیب تا تهدید جسم و روان و سعادت و رفاه و بهزیستی کودک که به دست والدین یا افراد مسئول کودک انجام شود کودک آزاری گویند.
به نظر صاحب نظران و متخصصین امر هرگونه آسیب جسمی، روانی، سوءاستفاده جنسی یا بهره کشی و عدم رسیدگی به نیازهای انسانی افراد زیر ۱۸سال توسط دیگران یک نوع کودک آزاری تلقی می گردد.
افرادی که در کودکی به دلیل افسردگی، ناتوانی در یادگیری، پرخاشگری، دچار کاهش اعتماد به نفس شده، اغلب در بزرگسالی رفتارها و اعمالی که موجب آزار کودکان می شود از آنها سرزده و آزار این افراد متأسفانه اغلب صدمه جدی و غیر قابل جبرانی در کودکان ایجاد میکند.
کودک آزاری بحث بسیار گسترده و پیچیده ای است، آزار کودکان می تواند جسمی، عاطفی، لفظی، جنسی باشد حتی نادیده انگاشتن و توجه نکردن به کودکان می تواند در رده این اختلال باشد.
انواع کودک آزاری:
کودک آزاری جسمی: هرگونه آزار جسمی که به طور عمد یا غیرعمد توسط والدین، اطرافیان، مراقبین کودک اعمال شود کودک آزاری جسمی گفته می شود.
مانند (شلاق زدن، هل دادن، لگد زدن، پرت کردن، جراحت جسمی به کودک، حمله فیزیکی، بریدگی، کبودی، شکستگی استخوان، مطابق آمارهای موجود سالانه از هر ۲۰کودک، یک نفر صدمه جسمی می بیند.
کودک آزاری عاطفی:
رفتارهای خصمانه یا بی تفاوتی والدین نسبت به کودک، توهین، تحقیر یا هرگونه رفتاری که به کودک استرس وارد کند و به اعتماد به نفس کودک لطمه وارد کند آزار عاطفی گویند. بی توجهی به نیازهای عاطفی کودک، طرد کردن کودک، اعمال خشونت خانگی در حضور کودک، تشویق نکردن کودک و موارد مشابه بسیاری می تواند کودک آزاری عاطفی محسوب گردد. متأسفانه کودک آزاری عاطفی علیرغم آسیب های روانی زیادی که به کودک وارد میکند اغلب قابل اثبات و پیگیری نیستند.
کودک آزاری جنسی:
سوءاستفاده جنسی از کودکان گونه ای از کودک آزاری است که شخصی بزرگسال یا نوجوانی بزرگتر از یک کودک برای تحریک جنسی استفاده می کند، گستره سوءاستفاده جنسی از کودکان شامل این موارد است: درخواست از کودک برای شرکت در رابطه جنسی، عورت نهایی برای کودکان با هدف تحریک جنسی خود، ترساندن کودک، برقراری آمیزش جنسی با کودک. سوءاستفاده جنسی از کودکان موجب آسیب های مانند افسردگی، اختلال تنش زا پس از رویداد، اضطراب، ایجاد استعداد قربانی شده در آینده، جراحت فیزیکی دارد.
علل کودک آزاری جنسی
– مهارت اجتماعی پایین والدین
– عدم مهارت فرزند پروری
– تحصیلا ت پایین والدین
– سابقه کیفری و سوء پیشینه
– بیماری روانی
– اختلافات خانوادگی و طلاق
– پایین بودن وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده ها
– ویژگیهای خاص کودکان مانند کودکان طرد شده، غیر طبیعی و دشوار
علائم آسیب جنسی در کودکان
– بدخلقی، گوشه گیری، پرخاشگری
– اضطراب
– کاهش خنده و بازی
– اُفت تحصیلی
– کابوس شبانه و مشکل در خواب
– جویدن ناخون یا مکیدن انگشت
– خشم بی دلیل نسبت به والدین
– ادار همراه با خون
– کبودی و تورم در ناحیه تناسلی
-اشکال در نشستن
– درد و سوزش یا خارش ناحیه تناسلی
پیشگیری از کودک آزاری
– دقت در ازدواج وتشکیل خانواده، خوداری از ازدواج های تحمیلی ناشناخته و شتاب زده و ازدواج در سنین پایین
– توجه به تنظیم خانواده
– افزایش آگاهی در زمینه پرورش فرزندان و شیوه های مناسب رفتار با آنان
– پذیرش مسئولیتها و انجام وظایف خود به عنوان پدر و مادر، معلم و مربی، سرپرست نسبت به کودکان
-آشنایی با حقوق و نیازهای اساسی کودکان
– توجه به سلامت جسمی و روانی خود و کاهش فشارهای عصبی و مشکلات رفتاری خود که سبب کودک آزاری می شود
– تقویت روحیه کمک کردن هنگام برخورد با مشکلات و آشنایی با مراکز حمایتی، مشاوره، امداد در مورد کودکان و خانواده
پیامدهای بد رفتاری با کودک
– آسیبهای روانی، افسردگی، گوشه گیری، خودکشی و تخاصم و پرخاشگری وترس
– کاهش عزت نفس و احساس گناه و شرم
-عوارض جسمی
– فرار از خانه
– ناتوانی شناختی، تأخیر رشدی، کاهش کارکرد آموزشی
– رفتار نامناسب جنسی
راهکارهای اساسی در پیشگیری از خشونت علیه کودکان
– ثبت دقیق تولد تمامی نوزان (برای ممانعت از فروش کودک وغیره)
– باز نگری و اصلاح قوانین حقوق کودکان و تصویب قوانین باز دارنده از تنبیه کودکان
– اقدام جهت رشد آگاهی جامعه و والدین در خصوص حقوق کودک
– ممنوعیت استفاده از خشونت در اهداف تربیتی، آموزش در خانه و مدرسه برای کودکان
– حذف روشهای سنتی در رفتار با کودک که موجب صدمه به کودک میگردد
– ارتقاء خدمات بهداشتی، آموزشی، تفریحی برای کودکان
– اصلاح نظام دادگستری ویژه نوجوانان با توجه به پیمان نامه حقوق کودک
– ممانعت از پخش برنامه ها و تصاویر همراه با خشونت از رسانه ها
– اعلام معیار جدا کردن کودک در مواقع بحرانی از والدین فاقد صلاحیت
– برقراری سیستم گزارش دهی دائمی در مورد سوء استفاده و آزار کودکان
– تلاش در حذف ریشه های کودک آزاری در خانواده ها شامل فقر و بیکاری و اعتیاد
نویسنده: شهین ثقفی؛ مدیر کلینیک مددکاری اجتماعی تلاش سنندج- کردستان
انتشاریافته در مجموعه تخصصی مددکاری اجتماعی ایرانیان
