سلسله یادداشتهای کوتاه به مناسبت فرا رسیدن اولین کنگره ملی چالش های حقوقی و قضایی بیماران روانپزشکی (یادداشت پنجم)

کنگره ملی چالش های بیماران روانپزشکی: درمان اجباری اختلال روانی به چه معنی است؟ از روشهای درمان اجباری در چه مواردی باید استفاده کرد؟
پروفسور مهشید فروغان؛ روان پزشک و استاد تمام دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی

برای افرادی که به دلیل ابتلا به اختلال روانی، خود یا دیگران را در معرض خطر قرار داده اند و چون خود را بیمار نمی دانند درمان را رد می کنند، تمهیدات قانونی خاصی در نظر گرفته شده است. این بیماران از منظر اخلاقی موقعیت پیچیده ای را به وجود می آورند، آنها حق دارند در مورد درمان خود آزادانه تصمیم بگیرند ولی از سوی دیگر به درمان و مراقبت نیز نیاز دارند، و علاوه بر این جامعه نیز این حق را دارد که از خود در برابر آنان محافظت کند.

کنگره ملی چالش های بیماران روانپزشکی

از روشهای درمانی اجباری تنها باید در مواردی استفاده کرد که هیچ راه دیگری وجود ندارد. معمولاً روانپزشکان مجربی که رابطه ای اعتماد آمیز با بیمارشان دارند می توانند او را به پذیرفتن درمان راضی کنند. در هر حال، در مواردی که بیماری بسیار شدید یا حاد و یا موقعیت اضطراری باشد ممکن است کاربرد درمان اجباری ضروری شود.
اغلب کشورها برای محافظت از حقوق بیماران دچار اختلال روانی و همچنین حفاظت جامعه از پیامدهای بیماری این افراد قوانینی دارند، هرچند تعریف اختلال روانی و نیز فرایندهایی که برای تأیید وجود یا عدم وجود آن در فردی خاص به کار می روند، در سیستم قضایی کشورهای مختلف، متفاوت است. در برخی، فرایندها بسیار دشوار و پیچیده و مستلزم حضور رواپزشک در دادگاه است و در برخی دیگر ساده تر و کوتاه تر است، ولی تردیدی نیست که وجود این قوانین برای حفظ حقوق هر سه طرف بیمار، جامعه، و سیستم بهداشتی و شفاف کردن حدود اختیار آنها ضروری است.
متأسفانه در کشور ما هنوز قوانین مصوبی در این زمینه وجود ندارد در حالی که فقدان آن به شدت احساس می شود. لذا جز در مواردی که درمان اجباری مبتنی بر حکم قضایی است، این احتمال وجود دارد که حقوق بیمار و مصونیت پزشک در مخاطره قرار گیرد و بر بار سیستم قضا نیز افزوده شود.

یادداشت کوتاه پروفسور مهشید فروغان؛ روان پزشک و استاد تمام دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی؛ به مناسبت فرا رسیدن اولین کنگره ملی چالش های حقوقی و قضایی بیماران روانپزشکی (یادداشت پنجم)