چرا خوب بودن خوب است؟ “قسمت نهم”

باشگاه تاب آوری: نهمین یادداشت اختصاصی از مجموعه یادداشتهای دهگانه “چرا خوب بودن خوب است؟” برگرفته از کتاب پرورش تاب آوری به موضوع “مهربانی و عطوفت” می پردازد. یکی دیگر از این ارزشهای دهگانه برای خوب بودن و خوبی کردن  ارزش “مهربانی” است. 

اضطراب و نگرانی چه از نوع ملایم و چه از نوع شدید در انسان شایع است. روش‌های مختلفی مثل مدیتیشن، ورزش، مصرف داروهای مختلف برای درمان اضطراب وجود دارد، اما به نظر می‌رسد نگرانی‌های اجتماعی با کاهش “تجارب مثبت”در ارتباط هستند. “تجارب مثبت” حالت‌هایی مثل حس لذت، علاقه یا هیجان است که تأثیر زیادی بر سلامت روانی و عملکرد انطباقی دارد.

جالب است بدانید تأثیر رفتار ما با دیگران در زندگیِ‌ واقعی از نظر علمی ثابت شده است. همه ما در کودکی به لحاظ فطری مهربان هستیم اما چه می­ شود که در بزرگ‌سالی اینقدر تغییر میکنیم؟ آیا تأثیرات محیطی و فشارهای زندگی باعث می‌شود این ویژگی ذاتیِ ارزشمند را از دست بدهیم؟

بطور طبیعی وقتی ما کار خوبی انجام می‌دهیم خودمان هم حس خوبی داریم. این حس خوب اتفاقی نیست و به مراکز لذت در مغز ما برمی‌گردد. محبت کردن به دیگران مثل بیشتر داروهای ضد افسردگی باعث افزایش تولید سروتونین می‌شود. سروتونین انتقال‌دهنده‌ی عصبی است که زخمهای ما را التیام می بخشد و باعث ایجاد حس رضایت و شادی می‌شود. محبت کردن باعث میشود تولید سروتونین در اهدا کننده محبت، گیرنده و تمام کسانی که شاهد عمل محبت آمیز هستند افزایش پیدا کند  زیرا عشق و محبت هم مثل بخشندگی و سخاوت از جمله مسائل اجتماعیِ واگیردار هستند که از شخصی به شخص دیگر سرایت میکند. گرفتن دست یک دوست در زمان مشکلات و درد سرها، باعث ایجاد آرامش در مغز می شود. یک در آغوش گرفتن ساده و یا حتی نگاه کردن به یک صحنه محبت آمیز در ما محبت ایجاد میکند و سیستم عصبی ما را آرام کند.

چرا خوب بودن خوب است؟

مهربانی کردن و محبت همچنین باعث ترشح هورمون اکسی توسین می­شود. اکسی توسین یا هورمونِ “درآغوش گرفتن”، پیوندهای اجتماعی را افزایش میدهد، سیستم دفاعی بدن را تقویت میکند باعث آرامش و جرات ورزی میشود و اعتماد و بخشندگی را در ما بالا می برد.

نوع‌دوستی و کمک به دیگران، مثل ورزش کردن باعث آزاد شدن اندورفین‌ها می‌شود که مسکن طبیعی مغز است و سه برابر بیشتر از مورفین باعث کاهش درد و ناراحتی میشود. فکر اینکه افراد دیگر هم درست مثل من، انسان و نیازمند محبت هستند، باعث می شود راحت­تر بتوانیم عشق و محبت را گسترش دهیم نه تنها به سمت کسانی که دوستان ما هستند بلکه حتی برای دشمنان مان.

یک خبر خوب اینکه: انسانهای دلسوز و مهربان دو برابر افراد معمولی زیباتر و جوان­تر می­مانند زیرا بر اثر محبت کردن هورمونی در بدنشان ترشح می شود که روند پیری را کند می­کند.

غیر ممکن است که در یک زمان هر دو احساسِ “عشق” و “استرس” در ما وجود داشته باشد. راحت‌ترین و ارزان‌ترین راه خلاص شدن از شرّ نگرانی‌ها، محبت کردن به دیگران است زیرا خوبی کردن و مهربانی باعث میشود میزان هورمون کورتیزول (هورمون استرس) کمتر در بدن ترشح شود این بدان معناست که میزان استرس و اضطراب در انسانهایِ مهربان نسبت به دیگران کمتر است.

آیا دوست دارید بدانید مهربانی چه تاثیرات دیگری روی جسم و ذهن شما میگذارد؟ مهربان بودن در واقع بر تعادل شیمیایی قلب شما تأثیر مثبت دارد. مهربانی کردن با آزاد کردن اکسی‌توسین در رگ‌های خونی باعث گشاد کردن این رگها میشود و  فشار خون را کاهش می‌دهد و به سلامت قلب کمک می‌کند  مهربانی به نوعی محافظ قلب هم هست.

برخلاف تصور بعضی ها، مهربانی و محبت هرگز نشانه ضعف یا خودخواهی نیست. بلکه نشان میدهد که ما در حد استاندارد و طبیعی هستیم. ما اولین کسی هستیم که ازین مهربانی کردن سود میبریم. مهربانی کردن به دردهای مزمن مثل میگرن و علائم افسردگی و ptsd (اختلال اضطراب پس از سانحه) آرامش می­بخشد و ما را نسبت به دیگران، عاطفی تر، باهوشتر و همدل تر می سازد.

خوب است بدانیم تعصب و سرسختی، ناشی ازجهل و ترس است و ترس باعث خشم، نفرت و آزار است. ترس، خشم و نفرت هر چقدر هم که زیاد باشند نمیتوانند مشکلات ما را حل کنند و هرگز نفعی برای ما نخواهند داشت زیرا باعث ترشح هورمون کورتیزول میشود و ترشح این ماده در بدن، باعث استرس و نگرانی های دائمی میشود. استرس و نگرانی یعنی درگیری ذهنی، و شما هرگز با ذهن درگیر نمیتوانید خوب فکر کنید و تصمیمات درست بگیرید و عملکرد خوبی داشته باشید.

کودکانی که با عشق پرورش یافته اند با استعدادتر وانعطاف پذیرترند و در به تاخیر انداختن شادیها و لذتها توانمند ترند و عملکرد اجرایی قوی تری دارند و در رویارویی با چالشهای زندگی، بسیار تاب آورتر عمل میکنند.

“ اساساً  ذهن آگاهی باعث کاهش تعصبات ذهنیِ عمبق میشود

 و کاهش تعصبات ذهنی،  یعنی:  گذشت و مهربانیِ بیشتر،

 و متقابلاً گذشت و مهربانی کردن یعنی: داشتن  ذهن آرام تر،

 و ذهن آرام تر یعنی:  تصمیم گیری و عملکرد بهتر.“

“این یک واقعیت است . هر عمل محبت آمیزی یک عمل سالم است.”

نرگس زمانی روانشناس؛ مترجم و عضو تیم تخصصی تاب آوری در انجمن ازدواج و خانواده کشور