پژوهش در حوزه تاب آوری چگونه درک ما را از معنای تاب آوری رشد می دهد؟

با توجه به سال ها پژوهش انجام شده توسط مرکز” تاب آوری برای ایجاد عدالت اجتماعی” در دانشگاه برایتون انگلستان، تاب آوری به معنای قابلیت فردی نیست. برخی از گروه ها و ساختارهای اجتماعی، ذاتاً تاب آور بوده، در حالی که سایرین – اغلب در بخش های چالش پذیر جامعه- نیاز به تلاش آگاهانه و بیشتر برای ایجاد تاب آوری دارند.

وقتی به تاریخ پژوهش های رسمی درباره تاب آوری در دهه ۱۹۷۰ میلادی رجوع می کنیم، این بُعد از موضوع، بخشی بحث برانگیز و مفهومی در حال پیشرفت بوده است. برای یک دوره طولانی، پژوهش ها به صورت گسترده متمرکز بر کودکان، مجزا از موقعیت های اجتماعی و محیطی بوده و تاب آوری نوعی خصوصیت شخصی یا مجموعه ای از مهارت های فردی به شمار می آمده‌است که کودک را قادر می ساخت تا بر مصایب و مشکلات فائق آید. (کانر و دیویدسون، ۲۰۰۳)

اما با گذشت زمان، اصل مفهوم تاب آوری که تماماً بر خصوصیات فردی و در مواجهه با فقر و محرومیت با نگرش “فقط با آن کنار بیا ” متمرکز بوده، به چالش کشیده شد. (هریسون ۲۰۱۲، چازل ۲۰۱۳ و گَرت ۲۰۱۶) در حالی که پژوهش های جدید در علم ژنتیک و اعصاب به دنبال عوامل زیستی هستند و بسیاری از محققین و نظریه پردازان فرای عوامل فردی، به یک رویکرد بوم شناختی اجتماعی و سیستم محور می نگرند تا بتوانند عناصر ذاتی و تربیتی را شناسایی کنند.

امروزه مدل های بوم شناختی اجتماعی برای فهم بیشتر ارتباط متقابل و پویا بین عوامل متعدد فردی و محیطی توسعه یافته است. شناخته شده ترین نظریه بوم شناختی اجتماعی متعلق به یوری برونفن برینر و توصیف وی از محیط (یا بوم‌شناسی اجتماعی) در ۵ سطح است که می توانند ابزاری کاربردی برای تحلیل بستر و محیط زندگی فرد بوده و به محققین در حوزه تاب آوری به جهت اینکه بیشتر تلاش خود را صرف چه موضوعی کنند کمک نماید.

رویکرد بوم شناختی اجتماعی در حوزه تاب آوری توجه خود را به روشی معطوف خواهد ساخت که محیط زندگی فرد ، با این روش پشتیبانی و منابع مورد نیاز را جهت رشد سلامت فرد تامین می کند. مرکز “تاب آوری برای ایجاد عدالت اجتماعی” در دانشگاه برایتون و شبکه اجتماعی اش از عبارت پندار نابرابری استفاده می کند تا نشان دهد که یک متخصص به چه چیزی نیاز دارد تا بتواند اثرات نابرابری اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی ‌موجود در محیط زندگی فرد را در خلق مشکلات آن ها مورد ارزیابی قرار دهد.

ایجاد و رشد پندار نابرابری از این موضوع که چطور نیروهای گسترده اجتماعی بر ظرفیت های افراد در تغییر زندگی شان اثر می گذارد، پشتیبانی می کند. با توجه به این نکته، به این قضیه پی برده ایم که جوامع مورد پژوهش مان توانسته اند تاب آوری روانی و عاطفی ایجاد نموده که نه تنها به بقای آن ها کمک کرده است بلکه به آنها اجازه می دهد تا با تغییر موثر مشکلات موجود، خود را رشد دهند.

در این راستا مرکز تاب آوری دانشگاه برایتون ، پژوهش را نوعی اقدام اجتماعی، دانش تولیدی مشترک و درک موقعیت های اجتماعی فوق‌العاده پیچیده و تجارب فردی می داند که وسیع ترین دیدگاه های ممکن توسط دانشگاهی ها، مددکاران، مربیان، متخصصین و مددجویان را ترسیم می نماید.

نویسنده: دکتر جواد طلسچی یکتا
مدیر و موسس خانه تاب آوری ایرانیان