پای لنگ آموزش و خوره ای که جامعه را نابود می کند

گسترش و آسان شدن دسترسی به مواد مخدر بویژه از نوع صنعتی آن که در بسیاری از موارد به نام قرص های لاغری هم فروخته می شود قبح استفاده از مواد مخدر را در جامعه ریخته است. نشانه آن گسترش مصرف این مواد از سوی زنان است.

مواد مخدر سنتی یا صنعتی و شیمیایی ریشه بسیاری از مسائل و بحران های اجتماعی در سراسر جهان به شمار می رود. به نوشته تارنمای دفتر رویارویی با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در کنوانسیون های بین المللی کنترل مواد مخدر سازمان ملل متحد در سال های ۱۹۶۱، ۱۹۷۱ و ۱۹۸۸ میلادی سازمان جهانی بهداشت مساله مواد مخدر از تولید و جابه جپیی تا پخش و مصرف را همردیف با سه مساله جهانی دیگر یعنی تولید و انباشت سلاح های کشتار جمعی، آلودگی زیست محیطی و فقر و شکاف طبقاتی قرار داده است.

در همین پیوند مصطفی اقلیما مددکار اجتماعی می گوید: اعتیاد پدیده و معلولی از علت های دیگر است و به نوعی رابطه علت و معلولی با آسیب های اجتماعی دیگر دارد.در گذشته بیشتر معتادان مردان میانسال به بالا بودند اما امروزه اعتیاد مرزهای سنی و جنسی را درنوردیده است. پیشتر مخدرها نیز از نوع طبیعی و به تریاک محدود بود اما اکنون دامنه یی گسترده از مواد شیمیایی و صنعتی ویرانگر و توهم زا همچون هرویین و حشیش تا شیشه، گل، کراک، گراس، ماری جوانا، شیشه، کروکودیل و… را دربرمی گیرد. تنوع مخدرهای صنعتی و مصرف آن طی چند سال گذشته دلهره و تشویش روانی اجتماعی را دامن زده و افزایش مصرف مواد مخدر صنعتی میان مردان و زنان آمار بالای مرگ معتادان و هچنین کاهش سن مصرف میان جوانان و نوجوانان نگرانی هایی را در پی داشته است و از این رو درمان و رهایی از این بحران به چاره جویی پیگیرانه جدی و فوری نیاز دارد.

به نوشته تارنمای خبری مدرسه عالی پزشکی دانشگاه هاروارد تا سال ۱۹۹۰ میلادی اعتیاد مساله ای مردانه بود و از این رو کانون مطالعه کارشناسان و پژوهشگران بیشتر به وابستگی و سوء مصرف مردان محدود می شد اما پس از آن به دلیل گرایش فزاینده زنان به مصرف مخدرها تفاوت های جنسی در مصرف انواع مواد و آسیب ها و بیماری های ناشی از آن توجه کارشناسان اجتماعی را برانگیخت. از آنجا که مصرف مواد مخدر از سوی زنان به دلایل گوناگون آسیب های بیشتری دارد بنابراین سلامت اجتماعی را با خطرها و چالش های زیادی روبرو می کند. افزایش شمار زنان معتاد و تنوع طلبی آنان در مصرف مخدرهای صنعتی فراتر از یک مساله اجتماعی و بهداشتی می تواند سراسر جامعه را درگیر خود سازد و مدیریت، کنترل و مبارزه با این مساله را با دشواری های زیادی همراه کند. رییس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران می گوید: این، رویه نادرستی است که به جای از میان برداشتن علت فقط صورت مساله را پاک کنیم یا فقط در صورت فراگیری یک پدیده درباره آن حرف بزنیم. تاکنون در مورد بسیاری از مسائل همچون اعتیاد و مانند آن به جای پیگیری راهکارهای کلیدی مجازات و تنبیه را تجویز کرده ایم در حالی که باید از خود بپرسیم چرا زنان و مردان در جامعه معتاد می شوند. اقلیما بیکاری را یکی از عوامل کلیدی گرایش به اعتیاد دانسته و ادامه می دهد: همان مشکلاتی که تا پیش از این گرایش مردان به مصرف مواد مخدر را موجب می شد اکنون برای زنان وجود دارد که بیکاری یکی از این مسائل است. فقط ۱۱ درصد زنان کشور شاغل هستند و همین میزان نیز رو به کاهش گذاشته در حالی که بیکاری زنان به ویژه افراد تحصیلکرده زمینه ساز مسائل و مشکلات زیادی همچون اعتیاد به مواد مخدر شده است.

وی تاخیر در ازدواج زنان را عاملی دیگر در افزایش اعتیاد معرفی کرده و می افزاید: تاخیر در ازدواج دختران که به دلایل گوناگونی مانند مشکلات اقتصادی و کاهش اعتماد و افزایش سطح انتظارات و… پدید آمده به همراه بیکاری آسیب زا شده است. به گفته او برخی زنان به دلیل احساس فشارهای اجتماعی و روانی به حالتی از پوچی و بیهودگی رسیده اند و ممکن است برای درمان حالات خود یا پس از مراجعه به پزشک از داروهای آرامبخش که دارای نوعی مخدر هستند مصرف کنند یا به افرادی پناه ببرند که کم کم در آنان زمینه مصرف مواد را به وجود می آورند. این آسیب شناس اجتماعی فراهم سازی امکانات و تسهیلات برای ایجاد انگیزه، نشاط و سرزندگی در زنان را از مهمترین نیازهای جامعه می داند و تاکید می کند وجود کاستی ها در عرصه های گوناگون اقتصادی فرهنگی و اجتماعی مانند برخوردهای سختگیرانه و نابرابری های جنسیتی در محیط خانواده، تحصیل، کار و در سطح جامعه نه فقط به شکلگیری احساس سرخوردگی و ناکامی اجتماعی منجر می شود بلکه در بعد فردی نیز کاهش اعتماد به نفس و شکنندگی شخصیتی آنان را به دنبال دارد و موجب می شود در پی یافتن راهی برای رهایی از شرایط و فراموشی وضع خود باشند. از این رو برخی زنان به مصرف مخدرها روی می آورندرییس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران می گوید: مصرف مواد مخدر شاید در مردان با هدف لذت جویی آغاز شود اما در زنان بیشتر برای فرار از مشکلات و فراموشی ناکامی ها و تحمل فشارها و محدودیت هایی است که رویاروی آنان قرار دارد.به گفته این مددکار اجتماعی ممکن است زنان و دختران آسیب پذیر در آغاز با مصرف داروهای به ظاهر شادی آور و انرژی زا به طور مقطعی احساس نشاط کنند اما کم کم به مصرف این داروها و قرص ها اعتیاد می یابند و زمینه برای کج روی های اجتماعی دیگر فراهم می شود.تبلیغاتی همچون انرژی زایی، آرامبخشی و افزایش تمرکز، اعتیادآور نبودن، فقدان آسیب های ناشی از مصرف، ایجاد تناسب اندام مخدرهای صنعتی را برای زنان و دختران جذاب کرده است.دسترسی فوری، مصرف آسان، ارزانی، ظاهر لوکس و تشخص اجتماعی (پرستیژ) ظاهری برخی مصرف کنندگان این مواد در محافل دخترانه و زنانه آهسته آهسته بخشی از این قشر اجتماعی را به سوی مواد می کشاند بی آنکه از پیامدهای آن آگاهی کافی داشته باشند.ناآگاهی، اعتماد به نفس پایین، ساده لوحی و شاید چشم و همچشمی برخی زنان موجب سوء استفاده افرادی شود که دام خود را در آرایشگاه های زنانه، محافل خرافه پردازی، پارک ها پهن کرده اند و زندگی کنونی و آینده زنان و دختران را به تباهی می کشانند. تربیت نامناسب، پایه های اعتقادی ضعیف و مشکلات خانوادگی همچون اختلاف والدین، طلاق شخصیت دختران و زنان جوان را سست و شکننده می کند و با دامن زدن به ساده لوحی و اعتمادهای نابجا سوء استفاده فرصت طلبان را موجب می شود. تارنمای ستاد مبارزه با مواد مخدر هفتم اردیبهشت ماه به نقل از حسین آذین سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ قانون اساسی نوشت: دختران و زنان مادران و مربیانی هستند که وظیفه تربیت و پرورش آینده سازان جامعه را بر عهده دارند و چنانچه خود رنجور و مملو از عقده ها و ناکامی های اجتماعی فرهنگی و روانی و بیمار باشند چگونه می توانند نسل های آینده را تربیت کرده و به سرانجام درست برسانند؟

به گفته این مددکاران اجتماعی با توجه به گسترش دامنه و سطح انتظارات افراد باید با برنامه ریزی، سیاستگذاری و تدوین قوانین متناسب با شرایط و دگرگونی های اجتماعی به دور از نابرابری های جنسیتی، اقتصادی و اجتماعی، زمینه را برای رشد و شکوفایی شهروندان فراهم کرد.اقلیما با اشاره به افزایش شمار زنان تحصیلکرده بیکار در جامعه می افزاید: امروز زنان بیش از گذشته حقوق خود را می دانند و هر گونه نابرابری، تبعیض و محدودیت اجتماعی را می بینند. بنابراین چنانکه این مشکلات در جامعه برطرف شده و زنان به حقوق خود برسند هیچ گاه به سوی اعتیاد کشیده نمی شوند.اگرچه برخی کارشناسان و پژوهشگران فقر، بیکاری و مشکلات اقتصادی و اجتماعی را از عوامل گرایش زنان به مصرف مواد مخدر می دانند اما هستند زنان معتادی که از نظر ثروت و منزلت به طبقات بالای اجتماعی تعلق داشته و بیش از طبقات متوسط جامعه درگیر مواد مخدر شده اند.تولید، پخش و مصرف مواد مخدر در کشور با وجود تلاش های پیوسته دستگاه های مسوول همچنان آسیب های فراوانی به ساختار اجتماعی وارد می کند به طوری که دامنه مصرف مواد مخدر زنان، مردان، نوجوانان و دانش آموزان را دربرگرفته و تغییر الگوی مصرف و تنوع طلبی در مصرف مخدرهای صنعتی سلامت جامعه را با خطر روبرو ساخته است.

در این شرایط چنانچه پای آموزش و فرهنگ سازی در زمینه کنترل و مبارزه با مواد مخدر بلنگد پیامد آن بیماری فراگیری است که همچون خوره جامعه را به ورطه نابودی می کشاند.