واکاوی مسائل اجتماعی خانواده: همسرکُشی

واکاوی مسائل اجتماعی خانواده: در طی ماههای اخیر، انتشار اخبار همسرکشی، منجر به تشویش اذهان عمومی و گسترش احساس ناامنی در سطح جامعه شده است. اخباری هولناک، که تنها به کشته شدن زن یـا مردی، به دست همسرش خـلاصه نمی شود بلکه نشان دهنده ترس و ناامنی، تحقیر، دشمنی و سایر خشونت خانگی می باشد که قبل از کشته شدن یکی از همسران، افراد خانواده با انواع مختلفی از آن درگیر می باشند. خشونت خانگی، رفتار خشونت‌آمیز و سلطه گرانه یک عضو خانواده، علیه عضو یا اعضای دیگر همان خانواده است.

در میان انواع خشونتها اعم از خانوادگی، اجتماعی و دولتی، خشونت های خانوادگی یک آسیب جدی اجتماعی است که با وجود پیشرفتهای فرهنگی و فکری همچنان در جامعه خـودنمایی می کند و خشونتی است که در محیط خصوصی به وقوع می پیوندد و عموما در میان افرادی رخ می دهد که به سبب ارتباط خونی یا قانونی به یکدیگر پیوند خورده اند.

در این میان، یکی از مهمترین آسیب و نوع خشونت که در حوزه خانوادگی اتفاق می افتد، همسرکشی است که در آن مرد یا زن، همسر خود را به قتل می رساند.

همسرکشی بحران فردی، خانوادگی و اجتماعی است که تاثیر مخرب و نابودکننده ‌ای بر امنیت و سلامت عمومی جامعه به جای می ‌گذارد از این رو در تمام جوامع دنیا به عنوان معضلی جدی مورد توجه قرار گرفته و محققان زیادی، علل و عوامل این پدیده را مورد بررسی و مطالعه قرار داده اند آنچه که در خصوص همسرکشی بیش از بیش نگران کننده است.

افزایش ناامنی در مکانی به نام خانواده (به عنوان زیربنایی ترین رکن جامعه) است که از مهمترین کارکرد آن ایجاد امنیت، رفع نیازهای عاطفی، شکل گیری شخصیت افراد و انتقال ارزش ها و هنجارهای جامعه است. به همین سبب تولید و بازتولید خشونت های خانگی (که قتل شدیدترین نوع خشونت است) که با ماهیت و کارکرد خانواده در تضاد می باشد، جامعه را با بحرانی جدی مواجه می سازد. از این رو کشف علل و عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر همسرکشی که در طی سالهای اخیر در جامعه افزایش داشته است ضروری به نظر می رسد. برخی نظریه های جامعه شناسی از جمله نظریه فشار ساختار عمومی و نظریه منابع اجتماعی تلاش نمودند تا به علل خشونت در خانواده بپردازند.

از دیدگاه نظریه فشار ساختار عمومی، افراد برای رسیدن به هدف یا دستیابی به اقتدار در برابر دیگران، به استفاده از زور و قدرت تمایل دارند و از آنجا که انسان بدون وجود محدودیت های اجتماعی به انجام جرم و جنایت و رفتار نابهنجار تمایل دارد، جامعه باید سازو کار نظارت بر آنها را ایجاد کند.

همچنین بر پایه نظریه منابع، نظام خانواده مانند هر نظام یا واحد اجتماعی دیگر نظام اقتداری دارد و هرکس به منابع مهم خانواده بیشتر از دیگران دسترسی داشته باشد می تواند سایر اعضا را به فعالیت در جهت امیال خود وادارد. بر این اساس زمانی که فرد دارای منابع زیادی است یا در شرایطی که منابع او بسیار ناکافی است، احتمال اینکه از راهبرد خشونت استفاده کند بیشتر است.

با توجه به مطالب ذکر شده، انتظار می رود تا صاحب نظران علوم رفتاری، حقوقدانان و مدیران ارشد اجرایی جامعه، برنامه ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای کاهش و یا کنترل این آسیب هولناک داشته باشند. غنی کردن محتوای آموزش های همگانی در این زمینه، در نظر گرفتن واحدهای درسی حقوق خانواده، مهارت های زندگی و اخلاق در خانواده از سطح ابتدایی تا دانشگاه بمنظور آماده سازی افراد برای پذیرش نقش همسر، اجباری کردن آموزش فرهنگ زناشویی قبل از ازدواج، کنترل و نظارت اجتماعی به عنوان عامل مطمئن جهت کنترل خشونت از جمله تصویب و اجرایی نمودن قانون حمایت از زنان (به عنوان گروه آسیب پذیرتر در زمینه همسرکشی)، پرهیز از ترویج و پخش فیلم های خشن به ویژه از رسانه ملی، ترویج نشاط اجتماعی، کمک به اقتصاد خانواده، فرهنگ سازی جهت برخورداری از خدمات روانشناسی جهت راهنمایی زوجین، انتخاب گزینه طلاق علی رغم منفور بودن آن (در صورتی که زوجین امکان ادامه زندگی برایشان مقدور نباشد) می تواند از همسرکشی جلوگیری نماید.

ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که در پی همسرکشی به ویژه قتل زنان، فرزندان حاصل از ازدواج آنها با بحران های اجتماعی و روانی مواجه خواهند شد. زیرا صدمات جبران ناپذیری بر قلب و روح فرزندان خانواده وارد و آنان را برای تمام عمر ناامید و سرشکسته و در پاره ای موارد آنان را در معرض آسیبهای اجتماعی، انحراف و ارتکاب جرم سوق می دهد. بنابراین لازم است تا حمایت های لازم از کودکان صورت گیرد.

از آنجاییکه که قبل از اینکه همسرکشی رخ دهد، قطعا همسرآزاری نیز در خانواده وجود دارد، در صورت بروز هرگونه خشونت پیشنهاد می گردد تا هم فرد آزار دیده و حتی فرد آزار دهنده و یا در صورت مشاهده از سوی سایر شهروندان با خط تلفن ۱۲۳ اورژانس اجتماعی بهزیستی تماس گرفته و یا با مراجعه حضوری به مراکز اورژانس اجتماعی از خدمات تخصصی و رایگان برخوردار گردند تا از اتفاق هولناک قتل جلوگیری شود. همچنین خط تلفن ۱۴۸۰ و یا مراجعه به مراکز مشاوره نیز می تواند نقش اثرگذاری در این خصوص داشته باشد.