سازمانهای مردم نهاد و مدیریت بحرانِ اجتماع محور
نویسنده: مرضیه شهریاری؛ کارشناس ارشد مخاطرات محیطی؛ دبیر مجمع جوانان استان خراسان جنوبی و مدیر اجرایی کانون پرورش افکار پارند
در بحران و حوادث طبیعی، گاه عمق فاجعه آنقدر وسیع و مخرب است که دولت به تنهایی نمی تواند به همه امور در کوتاه ترین زمان ممکن و تنها با تصیمیم گیری یک طرفه رسیدگی کند که در چنین شرایطی حضور نهادهای برخاسته از دل مردم به شدت احساس می شود همچنین مباحث اجتماعی امروز به یکی از مهم ترین دغدغه های همه جوامع از جمله ایران تبدیل شده ایت و‌مورد تأکید مقامات عالی نظام نیز قرار دارد.
شاید بتوان مهم ترین نقش سازمان های مردم نهاد را افزایش مشارکت اجتماعی، پیشرفت و توسعه جامعه است.
باتوجه به تجربه جهانی در مدیریت بحران باید بدنبال مدیریت بحران اجتماع محور بود، درگیر ساختن نیروهای بومی محلی در برنامه ریزی، سیاستگذاری، هماهنگی، کنترل و سازماندهی مدیریت بحران با هدایت دولت و اولویت پرداخت بسیاری از کمک های بلاعوض به سازمان های اجتماع محور که همان سازمان های مردم نهاد هستند از راه های موفقیت یک دولت است.
سازمان های مردم نهاد به مثابه تشکل های یاری رسان، به واسطه برخورداری از مولفه هایی چون تخصص، چابکی و سازمان یافتگی میتوانند در مواقع بحران، دوشادوش دولت در مسیر خدمت رسانی به جامعه گام بردارند پس می توان گفت باتوجه به اهمیت مشارکت مردم در مدیریت بحران میتوان گفت که سازمان های مردم نهاد یکی از تأثیرگزارترین اقشار جامعه در کنار نیروهای عملیاتی و اجرایی دولتی به حوزه پیشگیری از قبل از بحران، آسیب دیدگان کمک کند.
در مدیریت بحران سه نهاد اصلی دولت، بخش خصوصی، جامعه مدنی نقش اساسی را دارند در بحران های اخیر جامعه مدنی (سازمان های مردم نهاد) ثابت کردند که بدون هیچ گونه نگاه سیاسی، تشریفات، خودنمایی می توانند همچون بخش های دیگر جامعه در سراسر کشور به مردم و سازندگی ایران عزیز تلاش کنند.
باتوجه به تأکیدات مقام مظعم رهبری و رویکرد جوان محور رئیس جمهور به حوزه جوانان سمن های حوزه جوانان میتوانند موجی از همراهی، رونق، تولید و مشارکت را در کشور فراهم کنند.
وقوع سیل با روزهای آغازین سال نو همراه شد و مشغولیت های مردم و حتی اهالی رسانه باعث شد آن طور که باید و شاید از همان ابتدا خبر این فاجعه از گستردگی لازم برخوردار نباشد اما به مرور زمان و سرایت سیل به دیگر استان های کشور خصوصاً شیراز، لرستان، خوزستان عمق فاجعه بیشتر احساس شد، در مواقع بحران همه می خواهند کمک کنند اما وقتی بحث از مدیریت بحران است، باید بتوانیم کمک های حاصل از محبت و جوشش مردمی را ساماندهی کنیم که از هدر رفتن آنها جلوگیری شود.
همه میخواهند کمک کنند اما مدیریت ها باید یک کاسه شود، شکل و جهت پیدا کند و تخصصی شود. از این رو بهتر است در مواقع بحران کمک های مردمی مدیریت شود و این کمک ها به سمت نهادهای مردمی هدایت شوذ. بهتر است تا جای ممکن اشخاص رأساً به جمع آوری کمک نپردازند و نخبگان مردم را به سمت مشارکت اجتماعی در سمن ها هدایت کنند.
سازمان های غیر دولتی خصوصاً سمن های حوزه جوانان در حادثه اخیر سیل به نسبت سال گذشته توانستند عملکرد بهتر و هماهنگی بصورت کشوری را از خود ارائه دهند و باسرعت دقت و صحت بیشتری به کمک رسانی پرداختند. این نشان می دهد که این سازمان ها طی سال گذشته کارآمدتر شده و توانسته اند به جایگاه بهتری دست یابند. با این وجود جامعه همچنان به تقویت هرچه بیشتر سمن ها نیاز دارد؛ چرا که سمن ها بازوان پرتوان مردمی هستند که می توانند در شرایط دشوار به یاری دولت و‌نهادهای رسمی آمده و از شدت آلام اجتماعی بکاهد.
باتوجه به حادثه اخیر که کل کشور را تحت تأثیر قرار داد، سازمان های مردم نهاد توانستند در این بحران برای اقشاری چون کودکان، زنان و سالخوردگان برنامه های سرگرمی، آموزشی و توانبخشی داشته باشند. این سازمان ها در حوزه بهداشت نیز با ارائه خدماتی چون کمک های اولیه بهداشتی، سلامتی و ساخت سرویس های بهداشتی، توانستند یاری رسان بخش دولتی باشند.
حمایت های روانی و اجتماعی از آسیب دیدگان نیز یکی از مهم ترین موضوعاتی بود که سمن ها در مدیریت بحران خصوصاً سیل اخیر به آن توجه داشتند.
