مددکاری اجتماعی و فرسودگی شغلی: محیط بشر شامل عوامل فیزیکی اجتماعی و روانی است که هرکدام در وضعیت سلامتی بشر نقش مهمی دارند یکی از این عوامل برای انسان محیط کار وی است که می‌تواند دیگر حیطه‌های زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد.
فشار های روانی ناشی از شغل از جمله استرس هایی هستند که اگر بیش از حد باشند می توانند با ایجاد عوارض جسـمی و روانی برای فرد، سلامت وی را به مخاطره بیندازنـد. بسیاری از مشاغل دارای موقعیت های استرس زا هستند. هنگامی که استرس ناشی از شغل شدید شود و برای مقابله با آن اقدامی صورت نگیرد، فرسودگی شغلی به وجود می آید.
فرسودگی شغلی را حالتی از خستگی جسمی، هیجانی و ذهنی تلقی می کند که به دلیل فشار مداوم و مکرر هیجانی ناشی از برخورد فشرده و درازمدت با مراجعان ایجاد شده است. فرسودگی شغلی ناشی از فشارهای شغلی، نگرانی و ترس از دست دادن شغل، کار زیاد و بیشتر از اندازه، محیط کار ناامن، ساعات و برنامه‌ریزی بی انعطاف می‌باشد. فرسودگی شغلی، از جمله خطرات شغلی و پدیده‌ای بسیار شایع در حرفه‌های یاورانه است.
حرفه مددکاری اجتماعی از جمله حرفه های یاورانه پراسترس است و مددکاران اجتماعی با توجه به تنش زا بودن شغل شان در معرض آسیب پذیری و فرسودگی شغلی قرار دارند.
بر اساس پژوهش داکوت و همکارانش (۲۰۰۷) بعد از گذشت ۵ سال فعالیت مددکاری اجتماعی در یک سازمان، مددکاران اجتماعی بیش از ۷۰ درصد نشانه‌های فرسودگی را تجربه می‌کنند. موسسه ملی و بهداشت شغلی استرالیا اعلام کرده است که از ۲۴ شغل یاری رسان مورد بررسی، مددکاری اجتماعی رتبه ۳ را در میزان فرسودگی شغلی نشان داده است.
همچنین، پژوهش ها نشان داده اند که در استرالیا مددکاران اجتماعی در میان ۱۳۰ شغل مورد بررسی جزء ۱۰ شغلی بوده که میزان رضایت شغلی آنها در حد بسیار پایینی گزارش شده است (رابینسون و همکاران، ۲۰۰۹).
فرسودگی شغلی از عوامل موثر در کاهش کارآیی، از دست رفتن نیروی انسانی و عوارض جسمانی نیروهای انسانی می باشد و از دو جنبه حائز اهمیت است؛ اولاً فرسودگی شغلی، سلامت روان نیروی انسانی را تحت تأثیر قرار می دهد و باعث بروز علائم جسمی و روانی در افراد، غیبت و تعویض مکرر شغل می‌شود. دوماً کیفیت خدمات ارائه شده به مراجعین را کاهش و موجب نارضایتی از خدمات سازمانها و ادارات می شود.
اگر به موقع به علائم فرسودگی شغلی مددکاران اجتماعی توجه نشود و راهکارهای موثر و کارآمد در جهت پیشگیری و درمان فرسودگی شغلی مددکاران اجتماعی ارئه نشود، هم مددکار اجتماعی و هم سازمانی که در آن کار می کند متحمل هزینه ها بسیار و گاهاً عواقب جبران ناپذیر خواهند شد.
بنابراین با توجه به لزوم ارائه خدمات تخصصی مددکاری اجتماعی در جامعه کنونی، برای در اختیار داشتن نیروی انسانی کارآمد و پیشگیری از فرسودگی شغلی در مددکاران اجتماعی طراحی و اجرایی راهکارهای مناسب با هدف پیشگیری از فرسودگی شغلی لازم و ضروری است و سازمانها و ادارات مختلف باید با همفکری و حمایت های همه جانبه خود در راستای تدوین و اجرا این راهکارها گام بردارند.
نویسنده یادداشت: پروانه خفتان
کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی
