اگر رفتارهای انسان را برحسب سود و زیانی که برای فرد و جامعه دارد در یک پیوستار در نظر بگیریم در یک سر آن، رفتارهای بهنجار و سازگار با محیطی است که فرد در آن زندگی می‌کند و سر دیگر پیوستار به رفتارهایی ختم می‌شود که برای فرد و جامعه مضر بوده و خطراتی در پی دارد. رفتارهای پر خطر مهمترین عامل به خطر افتادن سلامت جامعه اند. رفتارهای پرخطر، رفتارهایی هستند که سلامت و بهزیستی نوجوان، جوانان و سایر افراد جامعه را در معرض خطر قرار می دهد. رفتارهای پر خطر به دو گروه تقسیم می شوند، گروه اول شامل رفتارهایی می شوند که بروز آنها سلامت خود فرد را به خطر می اندازد و گروه دوم رفتارهایی هستند که سلامت و تندرستی دیگر افراد جامعه را تهدید می کند. از آنجایی که میزان خطرپذیری نوجوانان و جوانان نسبت به دیگر گروههای سنی بالاتر است، گرایش بیشتری به این نوع رفتارها در آنان دیده می شود. مطالعات نشان می‌دهند که اغلب رفتارهای پرخطر از جمله مصرف سیگار، الکل، مواد و رفتارهای جنسی ناایمن در سنین قبل از ۱۸ سالگی آغاز می‌شود، امروزه شیوع رفتارهای پرخطر بخصوص در نوجوانان و جوانان به یکی از مهمترین و گسترده ترین دل نگرانیهای جوامع بشری تبدیل شده است. رفتارهای پرخطر سنین جوانی و نوجوانی عمدتاً در شش دسته هستند که عبارتند از: استعمال دخانیات، اعتیاد و سوءمصرف مواد، رفتارهای جنسی ناسالم، کم تحرکی جسمی، تغذیه ناسالم و رفتارهای مرتبط با صدمات و جراحات.
رفتارهای پرخطر شناخته شده در بین جوانان ایرانی عبارتند از: خشونت، خودکشی، بی ملاحظگی در رانندگی، مصرف دخانیات، الکل و مواد، رفتارهای پرخطر جنسی که احتمال ابتلا به ایدز یا بیماریهای مقاربتی را به دنبال داشته باشد، رفتارهای تغذیه‌ای ناسالم و عدم انجام فعالیت های بدنی و ورزشی (محمدی زاده، عابدی ۱۳۸۸). اعتیاد و رفتارهای پر خطر جنسی از مهمترین رفتارهای مخاطره آمیز هستند که فرد و جامعه را در معرض ابتلاء به بیماریهای عفونی خطرناکی مانند ایدز و هپاتیتهای ویروسی قرار می‌دهد. ایدز یک بحران بهداشتی، اجتماعی و روانی است ناشی از رفتارهای پرخطر است که نه تنها بزرگسالان بلکه کودکان و نوجوانان را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. بطوری‌که می‌توان گفت در حال حاضر بیماری ایدز مشکل گروه جوانان است که ۸۵ درصد این بیماران در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. ۵۰درصد موارد جدید آلودگی به ویروس ایدز به سنین ۲۴-۱۰ سال اختصاص دارد و در هر دقیقه ۵ جوان به این ویروس آلوده می‌شوند بیماری ایدز چنان گسترش یافته است که در حال حاضر چهارمین قاتل و اولین عامل معلولیت زای جهان سوم است. بر اساس آمارهای جهانی حدود ۸۰ % عفونتهای ویروسی ایدز از راه تماس جنسی منتقل می‌شود.
شیوع رفتارهای پرخطر، یکی از موضوع های جدی تهدید کننده سلامت است که در سالهای اخیر با توجه به تغییرات سریع اجتماعی، از سوی سازمانهای بهداشتی، مجریان قانون و سیاستگذاران اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین مشکلات موجود در جامعه مورد توجه قرار گرفته است. و علیرغم فعالیتهای سه دهه گذشته رفتارهای مخاطره آمیز در سطح جهان دارای رشد تصاعدی بوده است. و پیشگیری، تنها راه مقابله تشخیص داده شده است. با توجه به رشد روز افزون رفتارهای پرخطر در بین نوجوانان و جوانان کشور لازم است که آموزش و پرورش در راستای رسالت خود و تعلیم و تربیت دانش آموزان گامهای اساسی بردارد و برای آگاه ساختن دانش آموزان و والدین آنها نسبت به پیامدهای ناگوار رفتارهای پرخطر برنامه‌های آموزشی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تدوین کند و برای اجرای این برنامه ها از نیروهای متخصص مددکاری اجتماعی بهره گیرد، چرا که مددکاران اجتماعی بعنوان متخصصین حوزه آسیب های اجتماعی میتواند در آگاه ساختن دانش‌آموزان در حیطه رفتارهای پرخطری مانند گرایش به مصرف مواد مخدر و رفتارهای جنسی ناایمن نقش بسزایی داشته باشند و با ریشه‌یابی علل گرایش دانش آموزان به این نوع رفتارهای پرخطر میتوانند در تدوین و پشنهاد برنامه های آموزشی و حمایتی در سطح منطقه، شهرستان و کشور نقش بسزایی ایفا کنند چرا که مددکاران اجتماعی معتقد هستند که صرف آگاه ساختن افراد کافی نیست و باید با علت یابی گرایش افراد به این رفتارها، زمینه را برای گرایش به رفتارهای پرخطر با رویکردهای مددکاری اجتماعی و نه رویکردهای صرف قضایی و اخلاقی کاهش داد.
نویسنده: پروانه خفتان؛ کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی
پایگاه اطلاع رسانی مددکاران اجتماعی ایران
