اصول مددکاری اجتماعی به سبک نوین: اصول مددکاری اجتماعی به سبک نوین از مهم ترین شغل هایی است که به کارگیری آن در جامعه به شدت احساس می شود. در اکثر جوامع خصوص کشور ها توسعه یافته، این رشته بسیار بیشتر از ایران مورد توجه قرار گرفته است. البته باید این نکته را هم دانست که در سالهای اخیر با پیشرفت قابل ملاحظه مددکاری روبرو بوده ایم. بنابراین می توانیم بر روی آن حساب ویژه ای باز کنیم.
این رشته اخیرا با روش های نوینی دنبال می شود که بد نیست آشنایی نسبی با آن داشته باشیم. در ادامه با ما همراه باشید تا جایگاه مددکاری اجتماعی در دنیای امروز را بشناسیم و با روش های مدنظر آن بیشتر آشنا شویم.
آشنایی با مددکاری اجتماعی
مددکاری اجتماعی در واقع تنها یک علم نیست. بلکه بخش عمده ای از آن را اصول کاربردی در جامعه تشکیل می دهد. مددکاران اجتماعی با حضور مستقیم در میان افراد نقش خود را بهتر ایفا می کنند. پس بدیهی است که این امر فقط از طریق انتشار کتاب و سخنرانی های علمی محقق نمی شود. بلکه نیاز بیشتر فرد در میدان عمل را می طلبد. شاید به همین دلیل باشد که این امر گاهی از طریق افراد عادی محلی نیز انجام می شود.
با بهره گیری از برخی اصول مهم، مددکاران اجتماعی به دنبال حل چالش های گروه ها و حتی برخی افراد هستند که با ارزش های جامعه همسو نیستند. این امر منجر می شود که دغدغه های غیر همسو به تدریج برطرف شود و جامعه بهتری در انتظار افراد داشته باشیم. این تعاریف کلاسیک در واقع اهمیت مددکاری اجتماعی را در جامعه مشخص می کند و نیز این نکته را یادآور می شود که این رشته تا چه میزان مهم و حیاتی است.
مددکاری اجتماعی به سبک نوین، نگاه ویژه تری به اصول حقوق بشری دارد و با نگاه بازتری به مسائل می اندیشد
البته مددکاری علاوه بر ارزش های یک جامعه باید به شکل پایه ای فرد و ارزش های وی را شناسایی کند. به عبارتی دیگر، تغییر ارزش های یک فرد آن هم در شرایطی که مدت زمان زیادی را درگیر یک ارزش بوده است و به آن عمل نموده است، یک امر بسیار دشوار است که با تخصص و دانش کافی انجام خواهد شد. البته در شیوه های نوین این علم تکنیک های دیگری هم توسط مددکاران اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرد تا به شکل بهتری در مقابل هنجار شکنی ایستادگی شود.
مددکاری اجتماعی به سبک نوین
تفاوت مددکاری اجتماعی نوین با روش های سنتی آن
ابتدا بهتر است با طرز کار مددکاری اجتماعی سنتی بپردازیم. در روش سنتی این راهکار، مددکاران با شناسایی چند آیتم محدود اقدام به شناسایی بهتر ارزش های یک فرد می کردند و اگر این فرد بر خلاف ارزش های جامعه عملی انجام داده بود، آن را برطرف می نموند. همچنین به دنبال حل مشکلات روانی یک فرد نیز می نموند. یکی از مهم ترین این آیتم ها، فرهنگ جامعه است. همانطور که از نام مددکاری سنتی هم قابل تشخیص است، در این روش سنت ها جایگاه مهمی در مطالعات و اقدامات مددکاران ایفا می کرده است. این امر به صورت ناخودآگاه منجر می شود که مددکاری اجتماعی به شیوه سنتی نتواند آیتم های زیادی را مدنظر قرار دهد. در واقع در روش سنتی، فرهنگ، وزن زیادی را در مطالعات وی ایفا می کند.
اما در مددکاری اجتماعی نوین، روش کار متفاوت شده و آیتم های بیشتری مدنظر فرد قرار می گیرد. در این روش، اهمیت فرهنگ های یک جامعه کمتر مدنظر قرار گرفته شده و اصول انسانی بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. شاید به همین دلیل هم باشد که در تعاریف مددکاری اجتماعی نوین از اصول حقوق بشری بارها سخن به میان آمده است. به هر حال مددکاری به شیوه نوین با در نظر گرفتن آیتم های بیشتری، شرایط فرد را شناسایی می کند و شاید بتوان گفت به شیوه ملایم تری فرد را با ارزش های جامعه و اصول انسانی هماهنگ می کند.
این شیوه به شکل کارآمد تری مورد استفاده قرار گرفته است و تجربه به کارگیری آن در کشور های توسعه یافته مفید بودن آن را نشان می دهد. در مددکاری نوین، مددکاران نگاه بازتری به مسئله خواهند داشت و این امر موجب می شود که به شکل بهتری بتوانند با مشکلات برخورد داشته باشند. این امر در نهایت هم به مصلحت فرد و هم به مصلحت جامعه است. البته ذکر این نکته نیز لازم است که طبیعتا این روش نیز بدون اشکال نیست و منتقدان خود را یدک می کشد.
انتقاد از مددکاری اجتماعی به سبک نوین
مددکاری اجتماعی به سبک نوین امری است که از جوامع توسعه یافته انتقال یافته شده است و هنوز نتوانسته است به اندازه کافی جایگاه خود را در جوامع در حال توسعه تثبیت کند. بنابراین همانطور که به نظر می رسد، مورد انتقاد سنت گرایان قرار می گیرد. به هر حال برای فرهنگ سنتی جوامع هم طرفداران دو آتیشه زیادی وجود دارد که با راه افتادن جریان های نوین سکوت نخواهند کرد و قطعا لب به اعتراض و انتقاد خواهند گشود.
با اینکه اصول و ارزش های حقوق بشری در مددکاری به سبک نوین از ارزش بیشتری برخوردار است، اما کافی است که خود مددکار عقاید سنتی یا مذهبی عمیقی داشته باشد که نتواند آنها را نادیده بگیرد. با اینکه اخیرا مددکاری اجتماعی به عنوان یک علم به دانشجویان آموزش داده می شود، اما نباید از محیطی که فرد در آن پرورش یافته است به سادگی گذشت کرد. مددکاران در برخی موارد نمی تواند به آسانی خود را با اصول نوین همگام نمایند و طبیعتا این امر هم به عنوان یکی از چالش های این روش است.
مشکل دیگر مددکاری به سبک نوین، این است که گاهی ممکن است اصول یک جامعه را به شدت نادیده بگیرد و صرفا بر مبنای حقوق بشری گام بردارد. با یک نگاه واقع بینانه به قضیه می توان دریافت که در هر جامعه، قوانین داخلی از نقش پر رنگ تری نسب به قوانین حقوق بشری برخوردار هستند. تا جایی که در برخی از کشور ها مانند کشور خودمان، اگر قوانین بین المللی مطابق با قوانین داخلی نباشد، عملا کنار گذاشته می شوند. این ویژگی در مورد مذهب نیز جاری است. این امر به کارگیری مددکاری اجتماعی را حداقل در کشور های در حال توسعه با چالش های جدی روبرو کرده و گاهی غیر ممکن می سازد.
نویسنده: دکتر جواد طلسچی یکتا
مددکار اجتماعی و مدیر رسانهٔ مددکاری اجتماعی ایرانیان
