شهر دوستدار سالمند و تربیت مددکاران اجتماعی متخصص سالمندی لازمه مدیریت موج سالمندی در کشور
بهبود شرایط زندگی، مراقبت های بهداشتی و درمانی و افزایش طول عمر و امید به زندگی پدیده سالمندی را در جوامع به دنبال داشته است، یکی از دوران پر اهمیت و حساس زندگی انسان مرحله سالمندی است که از سن ۶۰ سالگی به بعد شروع شده و با تغییرات فیزیولوژیکی مثل ناتوانی عضلانی و افزایش بیماری جسمی، مسائل روانی و اجتماعی روبرو است. عاملی که این دوره از زندگی را بیشتر متوجه قرار می دهد افزایش جمعیت جهان رو به سالخوردگی است. پدیـده افـزایش جمعیت سـالمندان یکـی از مهمترین چـالش هـای اقتـصادی، اجتماعی و بهداشتی قرن ۲۱ به شمار می رود. طبق آمار سازمان بهداشت جهان (WHO) تعداد سالمندان در کشورهای آسیای جنوب غربی (از جمله ایران) در سال ۲۰۰۰ حدود ۷ درصد کل جمعیت بوده و این رقم تا سال ۲۰۳۰ به ۱۵درصد خواهد رسید. به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی شعار سال ۲۰۱۲ را “سالمندی و سلامت” اعلام کرده است. سالمندان به سبب فرایند سالمندی، مشکلات متعـددی ماننـد بـروز بیماریهای مزمن، اختلالات روانشناختی موارد خفیف تا شـدید زوال عقل و افسردگی، نیاز به بستری شدن مکـرر، کـاهش امیـد بـه زندگی، مجموعه ای از فقدان ها شامل از دست دادن همسر و شـریک زندگی، تنزل وضعیت اقتصادی، کـاهش سـلامت فیزیکـی و به طور کلی از دست دادن استقلال و وابستگی فردی را تجربه مـی کننـد. سالمندی دوران حساسی از زندگی است و توجه به مسائل و نیازهای این مرحله یک ضرورت اجتماعی است و توجه به رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت و کیفیت زندگی امر مهمی است که مورد غفلت واقع شده است. با توجه به هرم جمعیتی کشور می‌بایست در برنامه های آینده نگر کشور در چند دهه اخیر راهکارهای بهینه برای مدیریت موج سالمندی در نظر گرفته شود که از آن جمله می توان به شهر دوستدار سالمند و تربیت کادر مددکاری اجتماعی متخصص سالمندی نام برد.
براساس رویکرد سازمان بهداشت جهانی، شهرهای دوستدار سالمند شامل آن دسته از فضاهای شهری هستند که توزیع خدمات عمومی در آن ها به گونه ای است که حداکثر تناسب را با نیازها و محدودیت های افراد سالمند دارد. مطابق این تعریف، خدمات حمل و نقل، امور اداری، شبکه های مخابراتی و ارتباطات رسانه ای، ساخت و ساز اماکن و طراحی معماری شهری، خدمات فرهنگی و بهداشتی به شکلی ارائه می شود که سالمندان بدون وابستگی یا با دریافت حداقل کمک از سوی دیگران بتوانند از آن ها بهره مند شوند؛ علاوه بر این، در چنین شهرهایی، توجه به نیازهای تعریف شدۀ فرد سالخورده به عنوان یک ضرورت در شاخصه های فرهنگی و تعاملهای بین‌فردی نیز لحاظ می شود، به طورکلی، سازمان بهداشت جهانی هشت شاخص و مؤلفۀ اصلی را به عنوان معیارهای جهانی شهر دوستدار سالمند درنظر می‌گیرد که بعضی از کشورهای توسعه یافته از آنها فراتر رفته اند. این شاخص ها عبارت اند از: شاخص های فضاهای باز شهری، ساختمان ها و مکان های عمومی، شاخص های حمل ونقل، شاخص های ایمنی و سهولت تردد، شاخص های احترام اجتماعی، شاخص های مشارکت و روابط اجتماعی، شاخص های بهداشت و درمان و شاخص های فرهنگی و تفریحی. یک شهر دوستدار سالمند با بهینه سازی بهداشت، مشارکت و امنیت برای ارتقای کیفیت زندگی سالمندان، سالمندی فعال را ترغیب می کند. در شهر دوستدار سالمندان، ساختار و خدمات به گونه ای ساماندهی می شوند که برای کلیه سالمندان، با نیازها و توانایی های متفاوت، قابل استفاده و در دسترس باشد. در حقیقت، شهر دوستدار سالمندان به معنی شهر دوستدار سالمندان، کودکان و خانواده ها و در واقع شهر دوستدار مردم است که متأسفانه طبق پژوهشهای انجام شده اکثر شهرهای ایران از شاخصهای مناسب شهر دوستدار سالمند برخوردار نیستند و توجه ویژه برای تبدیل محیط شهریِ ایران به شهرهای دوستدار سالمند لازم و ضروری است. که در این راستا با مداخلات تخصصی مددکاران اجتماعی متخصص در حوزه سالمندی که با مشکلات جسمی، فرهنگی و اجتماعی سالمندان کاملاً آشنا هستند می توان علاوه بر تغییر فضای شهری و تبدیل آن به شهرهای دوستدار سالمند با تدوین راهکارها و سیاست های مناسب جامعه سالمندان ایران بخصوص توجه به اینکه فرایند سالمندی در ایران به سمت زنانه شدن پیش می‌رود از آسیب ها و مشکلات اجتماعی دوره سالمندی پیشگیری کرد.
نویسنده: پروانه خفتان؛ کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی
پایگاه اطلاع رسانی مددکاران اجتماعی ایران
