سلامت اجتماعی؛ مطالبه مددکاران اجتماعی

در دنیای امروز دیدگاه­های سلامت چشم ­انداز وسیع­تری پیدا کرده است و ضرورتاً به عوامل تعیین کننده غیرطبی سلامت توجه ویژه­ ای معطوف گشته است. هر یک از این تعیین­ کننده­ ها به خودی خود و یا از طریق تأثیر بر یکدیگر وضعیت سلامتی را به شدت تحت تأثیر قرار می­دهند و سبب بروز بی­ عدالتی­هایی در وضعیت سلامت می­گردند. این تعیین کننده­ ها از قبیل وراثت، شیوه زندگی، محیط­ زیست، وضعیت اقتصادی – اجتماعی و … است که تأثیر چشمگیری بر سلامت و پیامدهای آن از جمله کیفیت زندگی دارند. در واقع صحیح است که مراقبت­های پزشکی می­توانند باعث طول عمر و یا بهبودی از یک بیماری جدی شوند ولی آن چیزی که بر سلامت عموم مردم دارای اهمیت است، شرایط اجتماعی است که باعث می­شود مردم بیمار شوند و یا نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشند. بدین معنا که تعیین کننده­ های اجتماعی سلامت (Social Determinants of Health) مانند میزان درآمد، سطح تحصیلات، شغل، تغذیه، طبقه اجتماعی، میزان مهارت­های اجتماعی و فردی همچون تاب آوری در شرایط گوناگون و … بسیار بیشتر از عواملی مانند عوامل بیولوژیک سبب ابتلا به بیماری­ها می­شوند و در سلامت انسان نقش بسزایی دارند که اگر نادیده گرفته شوند رسیدن به اهداف سلامتی و برقراری عدالت در سلامت را محال می­نمایند. این نکته نیز درخور توجه است که اکثر بی­ عدالتی­های سلامت در دنیا ساخته دست بشر است و علل آنها اغلب ریشه در مسائل اجتماعی دارد.

سلامت مقوله­ ای است که نقش آن در ارتقاء شاخص­های توسعه انسانی نیز انکارناپذیر است، لذا مبارزه با عواملی که سلامت را تحت تأثیر قرار داده و نیز سبب وجود نابرابری­هایی در سلامت می گردند در حقیقت علاوه بر وظایف حاکمیت و دولت  باید از اولویت­های مددکاران اجتماعی به عنوان سکّانداران بخش اجتماعی باشد، چرا که جامعه­ ای با شهروندانی که قادر به زندگی با سبک زندگی سالم و صحیح  نباشند پایدار نخواهد بود؛ از این روی نقش حرفه مددکاری اجتماعی با تمام محدودیت­ها و مشکلاتی که بر سر راه خود به منظور افزایش سطح میزان سلامت اجتماعی در جامعه دارد، ورود به بخش سیاستگذاری اجتماعی و ارائه راهکارها، روش­ها، ترسیم فرآیندها و ریل گذاری به منظور حساس­ سازی و نگاشتن سناریوهایی با رویکرد آینده پژوهانه و برجسته سازی نقش سلامت اجتماعی شهروندان به منظور افزایش همبستگی ملی می­تواند بحثی قابل توجه باشد.

با توجه به مطالب ارائه شده پیشنهاد می­گردد تا پس از انسجام و یکسان نمودن فعالیت هایی که هم اکنون به صورت جزیره ای در وزارتخانه­ ها و سازمان های گوناگون در حوزه سلامت اجتماعی انجام می­گردد، ایجاد بخشی به مدیریت مددکاران اجتماعی و همکاری تمامی متخصصان، سیاستگذاران، سازمان­ها، گروه­ها، بخش­های غیردولتی و آحاد مردم در تمامی رشته­ های مرتبط با سلامت اجتماعی شکل گیرد تا این بخش سکّان حوزه سلامت اجتماعی را در دست گرفته و به صورت مستمر بازخورد فعالیت­های انجام شده را رسانه­ ای نماید، هرچند که این فرآیند بسیار پیچیده و زمانبر خواهد بود. با این وجود اگر این مطالبه در بین متخصصانی با عنوان مددکاری اجتماعی شکل گیرد به صورت بطئی و تدریجی در دیگر بخش­ها نیز این مفهوم جای خود را باز خواهد نمود.

در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم       سرزنش­ها گر کند خار مغیلان غم مخور

گر چه منزل بس خطرناک است و مقصد بس بعید      هیچ راهی نیست کان را نیست پایان غم مخور «حافظ»

سجاد مجیدی پرست

مدیر پژوهش کلینیک مددکاری اجتماعی هانا

مدرس دانشگاه جامع علمی­ _کاربردی