درمان وابستگی به مواد اعتیادآور یک پدیده چند بُعدی و مستلزم مشارکت بیمار، خانواده و گاهی اطرافیان در روند درمان است. هر ساله شمار زیادی از بیماران جهت درمان به یکی از مراکز مراجعه می نمایند و خدمات درمانی را دریافت می کنند. عموماً افرادی که برای دریافت دارو به مراکز دارای مجوز اقدام می نمایند بر اساس انگیزه های فردی و گاهی نیز اجبار خانواده و یا کارفرما درمان را شروع می کنند. بسیاری از بیماران پس از قطع وابستگی، اثرات و پیامدهای مثبت درمانی را در ظاهر، وضعیت روانی و روابط خود با اطرافیان مشاهده می کنند. لذا ممکن است که تمایل بیشتری به منظور ادامه درمان داشته باشند. در فرایند درمان اعتیاد ممکن است برخی دچار لغزش شوند و برخی نیز عود نموده و به مصرف دوباره باز گردند.
هنگام مراجعه بیمار به مراکز درمانی اولین اقدام به منظور جذب و ادامه روند درمان برقراری ارتباط حرفه ای، پذیرش و رازداری حرفه ای است که جزء اصول حرفه ی مددکاری اجتماعی نیز می باشد. لذا هر گونه اقدامی که باعث ایجاد خلل در این فرایند شود باعث قطع ارتباط بیمار با مرکز درمانی، لغزش و عود بیماری او خواهد شد.
علیرغم اینکه در قوانین جاری، افرادی که به مراکز درمانی مراجعه می نمایند به عنوان بیمار شناخته شده و از هر گونه تعقیب قضایی معاف می گردند اما بسیاری از این بیماران به دلایلی نظیر ترس از افشای هویت شخصی، برچسب و اَنگ، احساس شرم و گناه، ترس از مورد قضاوت قرار گرفتن و … ممکن است به مراکز درمانی مراجعه نکنند. برخی دیگر نیز علی رغم همه ی این مسائل به مراکز درمانی مراجعه نموده و اقدام به دریافت دارو و سایر خدمات درمانی می کنند.
فارغ از اینکه امروزه علیرغم گسترش مراکز درمانی در سراسر کشور، در زمینه کنترل، درمان و کاهش آسیب های ناشی از اعتیاد موفق عمل نکرده ایم و مراکز درمانی نیز صرفاً به ارایه دارو (بدون دریافت خدمات روانشناسی و مددکاری اجتماعی) می پردازند اما انتشار اخباری نظیر افشای هویت بیماران مراجعه کننده به مراکز درمان اعتیاد از طریق هک سامانه آیداتیس وزارت بهداشت نگرانی های جدی برای بیماران و حتی خانواده های آنها ایجاد نموده و در نتیجه به سلب اعتماد آنها منجر می شود. چنین مسئله ای روند درمان در مراکز قانونی و مجاز را به چالش کشانده و راه را برای استفاده سودجویان و بازار سیاه دارو و مواد اعتیادآور فراهم می سازد.
هر چند چنین اقداماتی را باید در بستری کلی تر و حوزه فساد سیستماتیکی تحلیل نمود که در زمینه مواد اعتیادآور دارو و درمان در کشور وجود دارد. همچنین برنامه نظامندی نیز به منظور نظارت موثر بر مراکز درمان اعتیاد در کشور وجود ندارد و نتایج تحقیقات موجود نیز حاکی از عدم موفقیت در برنامه های کاهش آسیب و درمان اعتیاد در کشور دارد.
به این ترتیب در حوزه ی درمان و بازتوانی نیازمند اتخاذ چشم انداز روشن، ارزیابی دقیق برنامه ها، تدوین سیاست های نظارتی موثر، مقابله با فساد و فرهنگ سازی می باشیم.
نویسنده: سلمان قادری؛ مددکار اجتماعی و دانشجوی دکتری جامعه شناسی
انتشاریافته در مجموعه تخصصی مددکاری اجتماعی ایرانیان
