به طور کلی حقوق شهروندی را میتوان به مجموعه قواعد حاکم بر روابط اشخاص در جامعه شهری تعریف نمود. حقوق شهروندی جزء حقوق ذاتی و فطری انسانهاست. نکته قابل توجه این است که حقوق شهروندی به افرادی تعلق می یابد که “تابعیت” یک کشور را داشته باشند. همچنین باید افزود که حقوق شهروندی به تابعان یک کشور فارغ از رنگ، قومیت، نژاد، دین و طبقه آنها تعلق مییابد و برخورداری از تسهیلات آموزشی بدون تبعیض از مؤلفه های حقوق شهروندی است.
کودکان کار به کودکان کارگری گفته میشود که به صورت مداوم و پایدار به خدمت گرفته میشوند که این امر آنها را در بیشتر اوقات از رفتن به مدرسه و تجربه دوران کودکی بیبهره می سازد و سلامت جسمی و روحی آنها را تهدید میکند. پدیده کودکان کار یکی از معضلات گریبانگیر اکثر کشورهای بزرگ در جهان معاصر است، این پدیده یکی از آسیبهایی است که به صورت جدی جامعه ما را تهدید می کند.
موضوع کودکان کار، موضوع نسبتأ پیچیده ای است و عوامل گوناگونی در آن اثرگذار هستند؛ از جمله: ساختار خانواده، فقر، هزینه تحصیل، توزیع نابرابر بودجه های فرهنگی و عمرانی بین شهرهای بزرگ و کوچک و نیز شهر و روستا، اختلاف روزافزون شکاف طبقاتی، بیکاری، اعتیاد، تغییرات اقتصادی ناگهانی ناشی از جنگ و عدم امنیت و … که منجر به مهاجرت به شهرهای بزرگ و یا کشورهای همسایه برای کار با دستمزد بیشتر می شود که به جهت پیدا نشدن فرصتهای شغلی مناسب و افزایش هزینه ها، به اجبار بخش زیادی از تأمین درآمد بر عهده کودک خانواده می افتد. کودک با رانده شدن از چرخه آموزش و پرورش رسمی و ورود زودهنگام به بازار کار در معرض تهدیدات و آسیبهای جدی قرار می گیرد و قدرت رقابت با سایر کودکان در ایجاد یک زندگی سالم، هرچه بیشتر از این کودکان سلب میشود.
از سوی دیگر پیامد عدم تحصیل کودکان کار چنین خواهد شد که آنها به راحتی در معرض انواع آسیبها و ناهنجاریهای اخلاقی و اجتماعی میگیرند و بی شک هزینه هایی که در صورت انحراف در آینده بر جامعه تحمیل خواهند کرد، بسیار بیشتر از آنچه که امروز باید برای تعلیم و تربیت آنها صرف شود خواهد بود. بنابراین حمایت از تحصیل کودکان کار با توجه به مسائل عنوان شده بسیار مهم و ضروری است. در این راستا، شایان ذکر است که در حال حاضر انجمن های مردم نهاد بسیاری با هدف حمایت از کودکان کار مشغول به فعالیت هستند تا شرایط تحصیل، حرفه آموزی، توانمندسازی کودکان محروم و نیازمند و خارج از بستر آموزش این مرز و بوم و ارائه خدمات آموزشی، پزشکی، درمانی، مشاوره ای، مددکاری اجتماعی و … را به صورت رایگان فراهم آورند.
با این وجود با نگاهی به منشور حقوق شهروندی چنین میتوان مشاهده نمود که این منشور در قالب سه فصل و ۱۵ ماده تدوین شده است. بندهایی از منشور که در فصل دوم درج شده است بر حقوق و حمایتهای خاص از کودکان تأکید دارد، اما صرفاً به حمایت از نوجوانان در برابر فعالیتهای سخت و زیان آور اشاره دارد و نامی از معضل موجود موسوم به کودکان کار نبرده است. در ایران کودکانی که یکی از والدین آنها، شهروند کشورهایی مانند افغانستان و پاکستان باشند، با مشکل شهروندی روبرو هستند، در حالیکه حقوق شهروندی همه کودکان فارغ از ملاحظاتی که مربوط به جنسیت والدین، مذهب، نژاد، زبان، ملیت، قومیت، ناتوانی جسمی و… است، بدون تبعیض باید تأمین شود.
نویسنده: لیلا مختاری رودبرده | کارشناس مددکاری اجتماعی خانواده
مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران
