تاب آوری اجتماعی چیست؟

نیازهای روزافزونی مبنی بر ارزیابی محرک های اصولی تاب آوری اجتماعی وجود دارد. بیشترین تحقیقات پیرامون تاب آوری، ارزیابی عوامل مرتبط با طیفی از حوزه های اجتماعی شامل محیط اجتماعی، اقتصادی، سازمانی، زیرساختی، و طبیعی است.

در این شرایط تحقیقات متمرکز بر اهمیت تاب آوری اجتماعی می باشد که در حقیقت به معنای ظرفیت افراد و جوامع در مقابله با شوک ها و استرس های بیرونی است، و این که تاب آوری چگونه به آمادگی جامعه ، واکنش افراد نسبت به حادثه و بهبودی پس از حادثه کمک می کند.

تاب آوری اجتماعی چیست؟

کاسیوپو، زاترا و ریِس از محققین تاب آوری معتقدند که تاب آوری اجتماعی یک ساختار چند سطحی است که خود را به صورت ظرفیت افراد و گروه ها برای پرورش، تعامل ، حفظ ارتباطات اجتماعی مثبت، بردباری، و بهبودی از عوامل استرس زا و انزوای اجتماعی نشان می دهد.

افرادی که مهارت ها، علایق و منابع مختلفی داشته و می توانند با هم کار کنند احتمال اینکه گروه و جامعه ای را بسازند که نسبت به مشکلات و چالش های پیش بینی نشده به صورت سازگارانه واکنش نشان دهد، بیشتر است. یادآوری این نکته مهم است که افراد و گروه های همگن و متناجس (که هیچ تفاوت و اختلافی را هضم نمی کنند) در مقایسه با همتایان ناهمگن خود، زمانی که در معرض چالش های جدید محیطی قرار می گیرند، بیشتر در معرض خطر و نابودی هستند.

ابعاد تاب آوری اجتماعی

محققین مختلفی من جمله واس، لورنز، آبریست، بن و کِک معتقدند که سه نوع ظرفیت برای درک مفهوم تاب آوری اجتماعی نیاز است. چهار معیار برای بیان صریح این سه اصطلاح (ظرفیت) وجود دارد. معیار اول واکنش افراد به خطرات بوده و تشخیص فعالیت های قبل و بعد از حادثه می باشد. معیار دوم، دامنه زمانی، که به افق زمان اشاره دارد. معیار سوم، میزان تغییری که ساختارهای اجتماعی متحمل می شوند و معیار آخر خروجی مرتبط با سه ظرفیتی است که در ادامه بدان ها اشاره خواهد شد.

ظرفیت هایی برای درک مفهوم تاب آوری اجتماعی

هر کدام از این ظرفیت ها را می توان در یکی از قالب های تاب آوری اجتماعی قرار داد:

ظرفیت مقابله

ظرفیت مقابله، به اقدامات واکنشی و جذبی (جذب تغییر و هضم اتفاق) اشاره دارد که افراد به کمک منابعی که به طور مستقیم در دسترس آن ها قرار دارد می دانند که چگونه با خطرات آنی مقابله و بر آن ها غلبه کنند . منطق پشت این مقابله (کنار آمدن) ترمیم و اصلاح سطح حال حاضر رفاه جامعه درست پس از وقوع بحران است.

ظرفیت سازگاری

ظرفیت سازگاری، اشاره به اقدامات پیشگیرانه ای دارد که افراد آن ها را جهت استفاده از تجربیات گذشته، پیش بینی خطرات آینده و تنظیم و تطبیق معیشت خود بر طبق آن، به کار می برند. سازگاری در واقع آمادگی برای تغییرات بیشتر و تامین وضعیت فعلی رفاه و سلامتی فرد در مقابله با خطرات آتی می باشد. تفاوت اصلی بین مقابله و سازگاری، دامنه زمانی فعالیت های مورد نظر است. در حالی که مقابله، به عامل تاکتیکی و کوتاه مدت می پردازد، سازگاری، در واقع عامل راهبردی و برنامه ریزی بلند مدت است.

ظرفیت های تحول آفرین یا ظرفیت های مشارکتی

در انتها، ظرفیت های تحول آفرین یا ظرفیت های مشارکتی و همکاری که شامل توانایی فرد جهت دستیابی به منابع مالی و مساعدت از طرف عرصه سیاسی – اجتماعی (از سازمان های دولتی گرفته تا جامعه مدنی) جهت مشارکت در فرآیند تصمیم گیری و ایجاد نهادها در بهبود رفاه فردی و پرورش توانمندی اجتماعی در بحران های آتی، می باشد.

در اینجا تفاوت کلیدی بین سازگاری و تحول بسته به میزان تحول و خروجی ای است که بر آن دلالت دارد. تحول، در واقع تغییری بنیادین است که هدف آن تامین کردن نیست بلکه افزایش رفاه فرد در مواجهه با خطرات حال حاضر و در آینده است.

دسترسی ها و منابع مورد نظر جهت ایجاد تاب آوری اجتماعی

این نکته را نیز باید به یاد داشت برای ایجاد تاب آوری نیاز به یک سری دسترسی ها و منابع مورد نظر می باشد من جمله :

• منابع انسانی پایدار
• دسترسی به منابع طبیعی
• دسترسی به منابع اقتصادی و تخصیص عادلانه آن
• ساختار ها و فرآیند های نظارتی و حاکمیتی فراگیر
• محیط با استحکام و قدرتمند، و میزان سازگاری

[گردآوری و ترجمه: دکتر جواد طلسچی یکتا

مددکار اجتماعی و مدیر مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران]

منابع

۱. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2212420916302096
2. https://www.psychologytoday.com/us/blog/connections/201003/build-your-social-resilience
3.https://www.researchgate.net/publication/235989714_What_Is_Social_Resilience_Lessons_Learned_and_Ways_Forward

رسانه تاب آوری ایران