سلسله یادداشتهای کوتاه به مناسبت فرا رسیدن اولین کنگره ملی چالش های حقوقی و قضایی بیماران روانپزشکی (یادداشت هفتم)
اِستیگما یا اَنگ چیست؟
پروفسور مهشید فروغان؛ روان پزشک و استاد تمام دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی
در یونان و روم باستان، استیگما به علائمی گفته می شد که بر روی بدن بردگان یا افراد خطاکار خالکوبی یا داغ می شد و نشان دهنده موقعیت اجتماعی پایین تر یا انحراف آنان از قواعد اجتماعی بود؛ همچنین این علائم نشان می داد که آنها حق برخورداری از برخی امتیازات اجتماعی را، که سایر افراد از آن بهره مند هستند، ندارند و شهروند فرودست به شمار می آیند.
اِستیگما یا اَنگ چیست؟
امروز علائمی بر بدن افراد نقش نمی شود، ولی استیگما همچنان به حیات خود ادامه می دهد. فرق استیگمای کنونی با استیگمای پیشین در آن است که این استیگمای نامرئی بیشتر ریشه های اجتماعی – فرهنگی دارد، نه فردی. یکی از غیر عادلانه ترین اَشکال استیگما، اِعمال آن در مورد افرادی است که ناخواسته به بیماری مبتلا شده اند (برای مثال، سل، سرطان، ایدز، اختلال روانی و …). در این موارد، جامعه به گونه ای رفتار می کند که گویی این افراد عناصری نامطلوب، شرم آور یا غیرعادی هستند و زمینه ای را فراهم می آورد که به حاشیه رانده شوند.
در اینجا دیگر اِشکال در درون افراد اَنگ خورده نیست، بلکه در اجتماعِ اَنگ زننده است.
چنین اجتماعی نیازمند اصلاح دیدگاه و رفتار خود با افراد و گروههای اَنگ خورده است، نیازمند بازنگری در چارچوب های ارزشی و نهادهای اجتماعی خود است. هر چند تردیدی نیست که تنها فرایندی برنامه ریزی شده، طولانی و پیچیده می تواند منجر به تغییرات ذکر شده فوق شود، اما آغاز هرچه سریعتر چنین فرایندی، اجتماعی سالم تر را برایمان به ارمغان خواهد داشت. اجتماعی که همه افراد در آن می توانند با کمترین فشار روانی حداکثر توان بالقوه خود را محقق سازند.
یادداشت کوتاه پروفسور مهشید فروغان؛ روان پزشک و استاد تمام دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی؛ به مناسبت فرا رسیدن اولین کنگره ملی چالش های حقوقی و قضایی بیماران روانپزشکی (یادداشت هفتم)
